Tôi sinh ra ở cái xóm nghèo ven sông, mùa mưa nước ngập đến nóc nhà, mùa nắng thì gió Lào rát mặt. Sáu anh em tôi, tôi là thứ năm, tuổi thơ gắn liền với rau muống luộc chấm tương và những bữa cơm nguội. Bố mẹ quanh năm bán mặt cho đất, bán lưng cho trời, chỉ mong sao đủ gạo nuôi đàn con thơ.
Mười sáu tuổi, tôi bỏ dở con chữ, bươn chải khắp nơi kiếm sống. Ban đầu là phụ quán phở, rồi lân la học lỏm nghề làm bánh tráng, dành dụm được chút vốn thì gánh đi bán dạo khắp các chợ quê. Đến năm hai mươi hai tuổi, may mắn mượn được của đứa bạn thân một số tiền, tôi mạnh dạn mở cái xe bánh mì đầu tiên. Cứ bốn giờ sáng lọ mọ dậy nướng thịt, tám giờ đã thấy khách bu quanh, bán sạch veo. Tôi cứ cặm cụi làm từ sáng sớm đến tối mịt, chắt chiu từng đồng bạc lẻ.
Năm năm sau, tôi mở được một cái tiệm ăn nhỏ, rồi dần dà có thêm quán cà phê, cái ki-ốt bán đồ khô, rồi cả cái đại lý nước giải khát nho nhỏ. Tôi thuê thêm người, tự tay điều phối hàng hóa, tính toán lời lỗ, rồi mở rộng ra các vùng lân cận. Người ta bắt đầu gọi tôi là bà chủ, nghe oai thật đấy, nhưng tôi biết rõ, tất cả chỉ nhờ cái tính cần cù, chịu khó và không biết sợ mệt của mình mà thôi.
Tôi gặp Huy, chồng tôi bây giờ, trong một lần đi lấy hàng. Anh làm bốc vác ở cái kho đó, khỏe mạnh, hoạt bát, lại ăn nói có duyên. Huy thương tôi thật lòng, điều đó tôi cảm nhận được. Tôi cũng nghĩ, một người như anh, chắc chắn sẽ hiểu và trân trọng những đồng tiền mồ hôi nước mắt mà tôi đã vất vả kiếm được.
Chúng tôi cưới nhau nhanh lắm. Lúc đó tôi đã có hai cơ sở kinh doanh ổn định, thuê đến mười nhân viên. Nhưng Huy lại không thích cảnh làm thuê cho vợ. Anh nằng nặc đòi tôi đưa tiền để mở một quán nhậu. Thương chồng, tôi dốc hết hơn năm trăm triệu cho anh tự đứng ra quản lý. Ai ngờ, chưa đầy nửa năm, quán đã thua lỗ nặng nề vì bạn bè anh toàn đến ăn chịu, rồi còn vay mượn be bét.
Tôi cố gắng gồng gánh, còn Huy thì ngày càng lún sâu vào nợ nần. Anh bắt đầu nói dối tôi, lấy tiền tôi đầu tư vào những vụ làm ăn ảo tưởng, rồi còn vay nóng của xã hội đen. Tiền bạc cứ thế đội nón ra đi, tôi làm quần quật mà chẳng hiểu sao tiền bạc cứ như bốc hơi. Đến mức, tôi buộc phải đóng cửa một cơ sở kinh doanh vì thiếu vốn xoay vòng.
Rồi một ngày như sét đánh ngang tai, tôi nhận được tin Huy bị công an bắt vì tội trộm cắp xe máy, trong lúc bỏ trốn còn gây tai nạn cho người khác. Tôi ngồi trong trụ sở công an, tay chân bủn rủn, chưa bao giờ tôi cảm thấy bất lực đến thế. Anh nhìn tôi, ánh mắt vừa ăn năn, vừa bất lực, vừa xấu hổ. Lúc đó, trong đầu tôi chỉ toàn là những câu hỏi: rồi mọi chuyện sẽ ra sao? Hai đứa con tôi sẽ sống thế nào đây? Sau khi Huy vào tù, ai cũng khuyên tôi nên bỏ chồng, làm lại cuộc đời. Nhưng tôi… tôi không làm được.
Tôi buộc phải bán nốt cái cơ sở kinh doanh còn lại để trả nợ cho Huy, rồi còn phải bồi thường cho người bị anh gây tai nạn. Số vốn ít ỏi còn lại, tôi quay về với cái xe bánh mì cũ kỹ ngày xưa. Cứ ba giờ sáng lọ mọ dậy, bốn giờ đã có mặt ở bến xe, sáu giờ lại tất tả chạy đến cổng trường học. Buổi chiều, tôi lại ngồi làm bánh tráng, rồi tự mình đi giao cho khách.
Có hôm đang đi giao hàng thì nhận được tin con trai bị ngã ở trường, tôi vứt vội cả xe giữa đường, chạy như bay đến trường. Về đến nhà thì khách gọi điện đòi hàng, lúc ấy, tôi chỉ muốn ngồi sụp xuống mà khóc như một đứa trẻ. Nhưng khóc xong rồi, tôi lại phải lau nước mắt, tự nhủ lòng mình không được gục ngã, vì nếu tôi ngã, ai sẽ lo cho các con tôi?
Tôi dạy các con rằng, bố các con đã phạm sai lầm, nhưng dù sao vẫn là cha của các con, là người đã cùng mẹ gánh vác một đoạn đường, là người đã cho các con hình hài. Vì vậy, dù có chuyện gì xảy ra, các con vẫn phải tôn trọng và yêu thương bố. Mỗi tháng, tôi đều đặn viết thư cho Huy, không một lời than vãn, chỉ kể cho anh nghe các con lớn lên thế nào, học hành ra sao. Tôi bảo anh: “Anh phải sống thật tốt để còn sớm được gặp lại các con”. Bạn bè nhiều người bảo tôi dại, đàn bà nên biết buông bỏ những thứ không đáng. Nhưng tôi không thể bỏ mặc người mà mình từng yêu thương, không thể để anh ấy mãi mãi bị chôn vùi bởi những lỗi lầm trong quá khứ.
Huy ra tù sau hơn ba năm. Anh gầy đi trông thấy, mái tóc cũng lốm đốm bạc, nhìn già hơn cả chục tuổi. Tôi ra đón anh ở cổng trại, không khóc, chỉ khẽ gật đầu rồi dúi vào tay anh ổ bánh mì thịt nóng hổi: “Ăn đi anh, em làm đấy”.
Thời gian đầu sau khi ra tù, anh hay đi nhậu với bạn bè cũ, bảo là “cho bõ những tháng ngày bị giam cầm”. Tôi không nói gì, chỉ lẳng lặng đưa cho anh cái hóa đơn tiền học của con, rồi bảo: “Thiếu hai trăm nữa anh ạ. Anh có thì đưa em”.
Hai tuần sau, tự dưng anh dậy sớm, bảo để anh chở tôi đi lấy hàng. Hai vợ chồng lại đèo nhau trên chiếc xe máy cũ kỹ, chạy từ khu này sang chợ đầu mối khác. Thú thật, tôi không ngờ anh lại chịu được cái cảnh cực nhọc này. Nhưng rồi tôi hiểu, anh biết mình đã sai và đang cố gắng thay đổi.
Huy bây giờ đã khác xưa nhiều lắm. Anh ít nói hơn, nhưng lại hay phụ tôi rửa bát, phơi quần áo, chiều chiều còn tự giác đi đón con đi học về. Có hôm tôi đi làm về muộn, thấy anh đang ngồi tỉ mẩn dạy con học toán, tự dưng lòng tôi ấm áp đến nghẹn ngào.
Chúng tôi đã cùng nhau đi qua những giông bão, những mất mát tưởng chừng như không thể nào gượng dậy được. Nhưng cuối cùng, người ở lại, người biết quay đầu, mới là người đáng trân trọng nhất.
Tôi là đứa út trong nhà, có hai ông anh trai lớn hơn nhiều. Mẹ ruột mất sớm quá, khi tôi còn chưa kịp bập bẹ tiếng “mẹ” thì bà đã đi xa rồi. Ba năm sau, bố tôi đi bước nữa, cưới dì Châm về.
Dì Châm hiền lành, ít nói, cứ lẳng lặng mà chăm sóc tôi từ bé tí. Tôi còn nhớ mãi cái cảnh dì ngồi đút từng thìa cháo cho đứa bé gầy nhom mới hơn ba tuổi mà nhìn như chưa đầy ba là tôi. Rồi dì dắt tôi đi học, chiều chiều lại đứng đợi ở cổng trường, một bóng hình quen thuộc như thể không thể thiếu được. Ngày tôi vào lớp một, dì vui mừng hân hoan như chính dì sinh ra tôi vậy. Trong tâm trí tôi, dì không phải người dưng nước lã, mà chính là “mẹ” tôi theo một cách rất riêng. Chỉ có điều, hai ông anh trai tôi thì chẳng bao giờ nghĩ vậy.
Hai anh tôi, lúc dì Châm về nhà, đứa mười tuổi, đứa mười ba, đủ lớn để hiểu chuyện nên sinh ra ghét dì. Các anh cứ thì thầm với nhau: “Dì ghẻ thì làm sao mà tốt thật được”. Họ còn xúi tôi phải chống đối, phải cãi lời dì. Anh cả tôi còn bảo: “Mày ngu lắm, bà ta chỉ giả vờ chăm lo cho mày để lấy lòng bố mình thôi. Bà ta là mẹ kế, là dì ghẻ đấy”. Mấy ông anh cứ thế nhồi vào đầu tôi bao nhiêu thứ, nào là phải đề phòng, phải khôn ngoan, đừng để bị lừa.
Có những lúc tôi thực sự hoang mang, rồi cũng làm theo lời các anh, cãi lại dì, thậm chí còn nghịch ngợm cắt cả quần áo của dì nữa. Nhưng rồi, khi nhìn thấy dì lầm lũi khóc một mình trong phòng, tôi lại không kìm được nước mắt mà khóc theo. Càng lớn, tôi càng nhận ra một điều giản dị: không chung máu mủ nhưng dì đối xử với tôi còn tốt hơn cả máu mủ. Vậy thì tại sao tôi phải chống đối dì? Thế là tôi mặc kệ hai ông anh, tôi đối xử với dì tốt hơn hẳn, thậm chí còn gọi dì là “mẹ Châm”.
Tôi cũng từng thấy bố ôm dì vỗ về, bảo dì cố nhịn hai anh tôi vì chúng mất mẹ sớm nên tính cách mới vậy. Dì chỉ vừa khóc vừa gật đầu, hiền lành lắm, chưa bao giờ trách mắng hay đánh hai anh tôi dù họ có nói năng hỗn hào đến mấy. Có lẽ vì vậy mà dì càng bị các anh tôi bắt nạt.
Cuộc sống cứ thế trôi đi cho đến khi hai anh tôi lập gia đình, ra riêng, căn nhà chỉ còn lại bố, dì và tôi.
Hồi đầu năm, bố tôi bị bệnh nặng. Không hiểu dì chăm sóc kiểu gì mà bố tôi thường xuyên khó chịu, hay to tiếng với dì lắm. Thậm chí có lần, hai anh tôi đưa vợ con về chơi, bố còn đuổi thẳng dì ra khỏi nhà trước mặt mọi người. Dì uất ức lắm nhưng vẫn ở lại, chờ bố tôi nguôi giận.
Tháng trước, bố tôi bất ngờ gọi tất cả anh em tôi về họp gia đình. Tôi là người về muộn nhất vì có cuộc họp đột xuất. Về đến nhà, không khí đã căng như dây đàn, dì thì đang lúi húi xếp đồ vào vali. Bố tôi nói một cách lạnh tanh: “Tôi và bà từ giờ không còn quan hệ gì nữa. Bà đi đi cho khuất mắt tôi, đừng khiến tôi bực dọc thêm nữa”.
Tôi hoảng hốt, cố gắng gặng hỏi nhưng ông không giải thích. Dì vẫn vậy, im lặng chịu đựng. Dì chỉ nhìn tôi, mỉm cười buồn bã: “Con đừng nói gì, dì đi cũng được”. Cái dáng người gầy gò kéo vali ra khỏi cổng cứ ám ảnh tôi mãi. Tôi định chạy theo nhưng bị bố quát dằn mặt.
Nửa tháng sau, bố tôi qua đời. Đám tang diễn ra nhanh chóng, dì Châm vẫn về phụ trách tang lễ như một người vợ góa. Sau đó, dì lại rời đi, các anh tôi cũng chẳng ai giữ lại. Thậm chí, các anh còn cho rằng bố cố tình đuổi dì đi vì ông biết mình không sống được bao lâu nữa, ông sợ dì Châm sẽ tranh giành tài sản với ba anh em chúng tôi.
Sau 49 ngày của bố, ba anh em chúng tôi quyết định họp mặt để chia tài sản. Bố để lại cho chúng tôi một mảnh đất, một ngôi nhà ba tầng cùng hai sào đất nông nghiệp. Cứ thế phân chia xong, ai có phần thì người đó nhận.
Mọi việc tưởng chừng đã ổn thỏa thì hôm vừa rồi tôi gặp lại bác luật sư, bạn thân của bố tôi. Sau một hồi trò chuyện, bác mới tiết lộ cho tôi một sự thật chấn động: bố tôi từng đến gặp bác để làm thủ tục mua một căn nhà đứng tên mình dì Châm. Giấy tờ bố tôi đều ký tên từ chối tài sản. Ngôi nhà hoàn toàn thuộc về dì ấy. Việc này vừa hoàn thành cách đây bốn tháng, tức là một tháng trước khi bố tôi đuổi dì Châm đi.
Tôi ngồi lặng người rất lâu. Tôi không ngờ bố tôi lại là người làm việc thấu đáo và che giấu cảm xúc sâu sắc đến vậy. Hóa ra không phải ông sợ dì tranh giành tài sản với chúng tôi, mà ngược lại, ông sợ chính chúng tôi sẽ làm tổn thương người phụ nữ đã âm thầm thay ông chăm sóc chúng tôi suốt bao nhiêu năm qua.
Tôi tìm đến dì. Căn nhà mới dì ở nhỏ thôi, nhưng sạch sẽ và có ánh nắng tràn ngập sân. Dì mở cửa, vẫn nụ cười dịu dàng cũ, vẫn dáng người mảnh khảnh quen thuộc. Sau cuộc nói chuyện với dì, tôi càng hiểu rằng bố tôi suy nghĩ như vậy là hoàn toàn đúng đắn, bởi vì nếu hai anh tôi biết chuyện này, chắc chắn dì sẽ không thể yên thân được.
