Mẹ tôi mất vào một buổi sáng cuối thu, nhẹ nhàng như một ngọn đèn dầu đã tàn lửa. Suốt đời lam lũ, mẹ không để lại của cải gì ngoài căn nhà cấp bốn xập xệ và vài món đồ cũ. Tang lễ đơn sơ, ba anh em tôi – anh cả Hoàng, anh hai Hậu, và tôi – ngồi bàn chuyện chia lại những thứ mẹ còn giữ.
Trong gian buồng nhỏ, ngoài tủ gỗ cũ sứt mẻ, chẳng có gì đáng giá. Chỉ có ba chiếc chăn len đã sờn rách, mẹ gấp vuông vức đặt ngay ngắn. Tôi ngồi thẫn thờ nhìn, lòng nhoi nhói. Với tôi, đó là cả ký ức tuổi thơ. Nhưng anh cả nhếch mép:
– Chăn nát thế này giữ làm gì, vứt đi cho rồi.
Anh hai phụ họa:– Đúng đó. Chẳng đáng một xu. Đứa nào muốn thì lấy, tao không rảnh mang rác về.
Nghe hai anh nói, tôi thấy nghẹn ngào. Họ quên rồi sao, những đêm đông cả nhà quây quần, mẹ đắp những tấm chăn này cho từng đứa con, còn mình thì run rẩy trong manh áo bông vá chằng vá đụp. Tôi cắn môi:– Nếu hai anh không lấy, cho em mang về.
Anh cả phẩy tay:– Ừ, thích thì lấy. Đồ bỏ đi.
Hôm sau, tôi ôm ba chiếc chăn về căn hộ nhỏ của mình. Định bụng giặt sạch cất làm kỷ niệm. Lúc giũ mạnh, tôi bỗng nghe thấy tiếng “kịch” như vật cứng rơi xuống sàn. Tôi cúi xuống, tim đập thình thịch. Trong lớp vải rách, lộ ra một túi vải màu nâu, khâu kín bằng tay.
Tôi run run mở ra – bên trong là những cuốn sổ tiết kiệm ngân hàng đã cũ, cộng thêm mấy chỉ vàng được bọc cẩn thận. Tổng số tiền lên đến hơn một tỷ đồng. Tôi chết lặng. Mẹ cả đời sống kham khổ, chúng tôi vẫn nghĩ bà chẳng có gì, vậy mà lại lặng lẽ tích cóp từng đồng gửi ngân hàng, giấu trong chăn cũ.
Tôi bật khóc nức nở. Từng hình ảnh ùa về: những ngày mẹ bán thêm rau ngoài chợ, chắt chiu từng nghìn đồng lẻ; những lần tôi xin tiền đóng học, mẹ lục tung túi vải, rút ra vài tờ bạc nhàu. Tôi tưởng mẹ chẳng có gì, hóa ra bà đã dành dụm cho con.
Mở hai chiếc chăn còn lại, tôi lại tìm thấy thêm hai túi tương tự, tổng cộng số tiền mẹ để lại gần ba tỷ.
Tin này chẳng thể giấu lâu. Anh cả và anh hai nhanh chóng biết chuyện. Một buổi tối, họ kéo đến nhà tôi, mặt hằm hằm.
Anh cả quát:– Mày định nuốt trọn hả? Đó là tiền mẹ để lại cho cả nhà, sao mày giấu?
Tôi nhìn thẳng vào anh:– Em đâu có giấu. Em định lúc giỗ mẹ sẽ nói. Nhưng em phải nhắc lại: lúc ở nhà, hai anh đã chê ba chiếc chăn cũ, bảo vứt đi. Nếu em không mang về, giờ số tiền này cũng mất rồi.
Anh hai gằn giọng:– Nhưng dẫu sao cũng là di sản của mẹ. Chia đều cho ba anh em, mày đừng có mơ giữ riêng.
Tôi im lặng, lòng rối bời. Một mặt, tôi biết tiền ấy thuộc về cả ba. Nhưng mặt khác, tôi cũng đau đớn khi nhớ cách hai anh đối xử với mẹ. Suốt bao năm, họ chưa từng đưa mẹ đồng nào, còn tôi dù nghèo vẫn gửi chút ít. Những ngày mẹ nằm viện, tôi một mình chăm sóc, còn hai anh viện cớ bận. Vậy mà giờ…
Cuộc tranh cãi kéo dài nhiều ngày. Thậm chí anh cả dọa kiện ra tòa.
Khi dọn dẹp lại những túi vải, tôi phát hiện một mảnh giấy nhỏ giấu ở đáy. Là chữ viết run rẩy của mẹ:
“Ba chiếc chăn này, mẹ chia cho ba con. Ai thương mẹ, ai còn nhớ ơn mẹ, sẽ nhận ra. Tiền không nhiều, nhưng mẹ muốn các con sống tử tế, hòa thuận. Đừng để mẹ dưới suối vàng buồn lòng.”
Tôi ôm tờ giấy, nước mắt rơi lã chã. Thì ra mẹ đã tính toán từ trước. Bà muốn thử lòng chúng tôi.
Tôi hẹn anh cả, anh hai đến. Trước mặt họ, tôi đặt tờ giấy mẹ để lại. Cả hai lặng người, không ai nói thêm. Không khí chùng xuống, chỉ còn tiếng nấc nghẹn.
Tôi nói chậm rãi:– Mẹ đã để lại cho ba chúng ta. Em không giữ riêng. Em đề nghị chia làm ba phần bằng nhau. Nhưng em mong hai anh hiểu, tiền quan trọng thật, nhưng mẹ muốn chúng ta hòa thuận mới là lớn nhất.
Anh cả cúi đầu, giọng khàn đặc:– Tao… tao sai rồi. Tao chỉ nghĩ đến tiền, quên mất mẹ dặn.
Anh hai rưng rưng:– Mẹ khổ cả đời, tụi mình chưa kịp báo hiếu…
Chúng tôi ngồi lặng rất lâu. Cuối cùng, họ đồng ý chia đều. Mỗi người một phần, coi như kỷ vật của mẹ.
Anh cả Hoàng: Từng tham lam, nhưng sau cú sốc này thay đổi hẳn. Anh dùng phần tiền lo cho các con ăn học đàng hoàng, thường xuyên lui tới thăm mộ mẹ, như để chuộc lại lỗi lầm.
Anh hai Hậu: Vốn tính nóng nảy, nhưng sau khi đọc lá thư của mẹ, anh dần trầm tĩnh hơn. Anh quyết định dành một phần tiền giúp đỡ người nghèo, nói rằng “làm phúc cho mẹ”.
Tôi: Tôi giữ phần tiền của mình, nhưng không tiêu xài. Tôi lập một quỹ học bổng nhỏ ở quê, mang tên mẹ – người đàn bà cả đời hy sinh lặng thầm.
Ba chiếc chăn cũ, tưởng chỉ là đống đồ bỏ đi, hóa ra chứa đựng cả một gia tài – không chỉ tiền bạc mà còn là bài học lớn. Mẹ tôi đã dùng cách cuối cùng để dạy con: thử thách lòng tham, nhắc nhở chúng tôi về tình thân.
Giờ đây, mỗi khi mùa đông về, tôi lại lấy chiếc chăn cũ ấy ra, đắp cho con trai mình. Tôi muốn nó hiểu rằng, giá trị của đời người không nằm ở số tiền để lại, mà ở tình yêu thương, sự tử tế và đoàn kết.
Bởi vì, chỉ khi biết yêu thương nhau, chúng tôi mới thật sự xứng đáng là những đứa con của mẹ.
