Suốt 20 năm trời, bà Tám sống lặng lẽ trong ngôi nhà nhỏ nằm cuối làng ven sông. Ngày ông Thái – chồng bà – nhập ngũ, bà mới 33, còn ông đi biền biệt sau một lần ra Bắc nhận nhiệm vụ đặc biệt. Từ đó, ông mất liên lạc. Không một dòng thư. Không một thông tin. Mọi người bảo ông đã “hy sinh”, nhưng bà không tin. Không có giấy báo tử. Không có mộ. Không có gì cả.
Nhưng bà vẫn lập bát hương cúng giỗ cho ông đều đặn vì sợ nhỡ chẳng may thì ông chẳng có ai hương khó;i.
Giỗ năm đầu – người ta còn đến đông.
Giỗ năm thứ ba – hàng xóm bắt đầu bảo thôi đi, sống cho hiện tại.
Giỗ năm thứ mười – đứa con gái duy nhất bảo: “Mẹ ơi, bố chắc đã mất rồi, mẹ đừng khổ nữa”.
Giỗ năm thứ hai mươi – chỉ còn bà, mâm cơm đơn sơ, nén nhang và một tấm ảnh cũ mờ sương.
Nhưng bà chưa từng bỏ một năm nào. Không ai hiểu vì sao bà lại kiên trì đến thế. Chỉ bà biết: “Mình chưa bao giờ mơ thấy ông, không một lần. Người chết mà không về báo mộng… chắc là còn sống.”
Đến năm thứ 21, hôm ấy trời bất ngờ trở lạnh, gió lùa qua khe cửa. Con gái bà đưa đứa cháu ngoại 4 tuổi về thắp nhang cho “ông”. Bà dọn cơm, bày lễ, thắp hương. Đang lúi húi thì đứa bé gái bỗng tròn mắt, chỉ tay về phía ngoài cổng, nơi gió đang lật phật tấm rèm tre:
“Bà ơi, ông đang đứng ngoài cổng kìa!”
Cả nhà sững người. Mẹ nó lặng đi, tưởng con nói đùa. Nhưng thằng bé cứ khăng khăng:
“Ông giống hệt hình trên bàn thờ… nhưng tóc dài, già hơn một chút.”
Bà Tám run tay đánh rơi cái đũa đang gắp đồ cúng. Bà bước ra, như thể có luồng điện kéo mình tới. Và đúng như lời đứa bé nói — một người đàn ông gầy gò, râu tóc bạc phơ, mặc chiếc áo lính sờn cũ, đang đứng nép bên cánh cổng, không dám bước vào.
“Tám…”
Chỉ một tiếng đó, bà quỵ xuống.
Ông Thái không chết, mà từng bị bắt giữ khi thực hiện nhiệm vụ ở biên giới. Sau đó, ông bị giam trong một trại bí mật, rồi chuyển qua nhiều vùng sâu vùng xa – không có cách nào liên lạc về nhà. Thậm chí, khi được thả, ông sống trong một viện dưỡng lão dành cho cựu binh không giấy tờ, mất trí nhớ tạm thời suốt nhiều năm.
Một ngày, ký ức ông dần quay lại khi thấy một tấm ảnh cũ trong phòng y tá – nơi vô tình giống góc nhà cũ. Ông lần mò về làng, không dám tin vợ mình còn sống… và vẫn đợi.
Từ ngày đó, nhà bà Tám không còn thắp hương vào ngày giỗ nữa. Thay vào đó, cả làng thấy một bà cụ và một ông lão ngày ngày đi tập thể dục cùng nhau. Tay bà vịn nhẹ vào tay ông, mắt ông đục mờ nhưng vẫn sáng rực khi nhìn bà.
“Tôi không giỏi giữ chồng. Nhưng tôi giỏi giữ niềm tin.” – bà Tám cười hiền với phóng viên đến hỏi chuyện.
