Tôi tên Lan, năm nay đã 58 tuổi. Chuyện tôi sắp kể bắt đầu từ mười năm trước — cái ngày đứa cháu gọi tôi bằng cô ruột, xách balô đến nhà với đôi mắt đỏ hoe. Khoa năm đó vừa ra trường, gia đình lại khó khăn. Nó nói giọng run run: “Cô ơi… cho cháu vay hai cây vàng. Cháu xin cô… nếu không có tiền đóng vốn, người ta không cho cháu vào làm. Cháu hứa 5 năm trả, không thì 10 năm cũng được. Cháu sẽ trả đủ.”
Tôi nhìn thằng bé — gầy nhẳng, tay vẫn còn chai vì bưng bê ở quán ăn hồi sinh viên. Nó như thấy mình năm 18 tuổi, cũng từng nghèo, từng được một người dì chìa tay giúp đỡ. Hai cây vàng thời đó chỉ hơn 60 triệu. Tôi không giàu, nhưng cũng không đến mức không thể cho nó mượn. Tôi mở tủ, lấy hộp vàng cưới của mình, trao cho nó: “Cầm lấy. Làm người phải có uy tín. Cô không cần lãi. Mười năm cũng được, miễn là cháu sống đàng hoàng.”
Khoa òa khóc. Tôi thấy lòng mình nhẹ bẫng, nghĩ đơn giản: giúp nó lập nghiệp cũng là làm phúc. Nhưng đời không bao giờ giản đơn. Mười năm trôi qua, vàng từ hơn 30 triệu/cây lên 150 triệu/cây. Tôi thì chồng mất, con gái đi lấy chồng xa. Một mình tôi sống trong căn nhà cấp bốn ở ngoại ô. Bệnh tim tái phát, tiền thuốc men ngày một nhiều.
Tài sản đáng giá nhất tôi còn lại chính là… hai cây vàng cho cháu vay năm ấy. Tôi chờ hoài, chờ mãi, mà Khoa không nhắc gì đến chuyện trả. Nhiều lần tôi gọi, nó bảo: “Cô ơi, dạo này khó khăn quá. Khi nào khá lên cháu gửi cô luôn một thể.”
Tôi thở dài. Mười năm, nó lấy vợ, mua nhà, mua xe. Chỉ có tôi — vẫn một mình, vẫn nghèo. Đến ngày tôi phải nhập viện vì suy tim, bác sĩ bảo: “Cô cần chuẩn bị tiền để làm thủ thuật. Khoảng gần 300 triệu.”
Tôi run cả người. Hai cây vàng hồi trước giờ trị giá gần 300 triệu. Nếu lấy lại, tôi có thể cứu chính mình. Tối hôm đó, tôi nhắn tin cho Khoa, giọng điệu dè dặt nhưng đầy hy vọng: “Khoa, nếu có thể… cho cô xin lại hai cây vàng ngày trước. Giờ cô cần tiền chữa bệnh.”
Tin nhắn báo “đã xem”, nhưng không trả lời. Hai ngày sau, nó mới gọi, giọng khó chịu: “Cô à, vàng giờ cao quá. Cháu trả tiền được không?”. Tôi cố bình tĩnh: “Không được cháu. Ngày xưa cô cho cháu vay vàng. Giờ cô cần vàng để bán. Cô không muốn tính thiệt thòi cho ai hết.”. Khoa thở dài: “Thôi… để cháu thu xếp.” Tôi biết nó không vui. Nhưng tôi còn lựa chọn nào?
Một tuần sau, Khoa đến bệnh viện thăm tôi. Trên tay nó là một chiếc hộp nhỏ màu nâu, buộc dây ruy băng. Tôi nhìn hộp, tim chùng xuống. Nhỏ như vậy, làm sao chứa được vàng? Khoa đặt hộp xuống bàn, mặt lạnh như người xa lạ: “Cháu trả cô đây.”
Tôi run run mở ra. Bên trong không phải vàng. Chỉ một tờ giấy cũ, vàng ố theo thời gian. Tôi nghĩ nó đưa tôi giấy nợ, hoặc… thứ gì đó để trốn tránh trách nhiệm. Nhưng khi mở tờ giấy ra, tôi bật khóc nấc. Đó là bản hợp đồng mua bảo hiểm nhân thọ. Người ký mua chính là… Khoa. Số tiền bảo hiểm: 300 triệu. Người thụ hưởng: Lan – cô ruột. Ngày ký hợp đồng: một tuần sau khi tôi đưa nó hai cây vàng mười năm trước.
Tờ giấy kèm theo hàng chữ viết tay nguệch ngoạc:“Cô Lan, Cô cho cháu vay vàng. Cháu sợ không trả nổi nếu lỡ việc làm ăn thất bại nên mua bảo hiểm — để nếu cháu có mệnh hệ gì, cô vẫn nhận lại được 300 triệu.Nay cháu không chết, nhưng khoản bảo hiểm này vẫn còn hiệu lực. Cháu muốn cô nhận nó, xem như cháu trả nợ.Cháu biết cô đang cần tiền chữa bệnh. Cháu xin lỗi vì mấy ngày qua cư xử tệ. Cháu không bao giờ quên công cô giúp 10 năm trước.Cháu Khoa.”
Tôi nghẹn họng.
Tôi nhớ lại — năm đó, nó không mua đồ cho bản thân, không thay điện thoại, suốt ngày làm thêm. Hóa ra… nó mua bảo hiểm để phòng trường hợp không trả được nợ cho tôi. Tôi đưa mắt nhìn Khoa. Khuôn mặt nó gầy đi, đôi mắt sâu, có lẽ mất ngủ nhiều.
Nó nói, giọng khàn: “Cô nghĩ là cháu quên sao? Không đâu cô… chỉ là cháu xấu hổ vì giàu lên không phải nhờ tự lực mà nhờ cây vàng của cô.”. “Nhưng sao mấy hôm trước cháu còn…”
Khoa cúi đầu: “Cháu bị áp lực tiền bạc, công ty năm nay làm ăn hơi khó khăn… cháu lỡ lời. Cháu xin lỗi. Nhưng món này, cháu để dành cho cô suốt 10 năm rồi. Cô nhận đi ạ.”. Tôi ôm lấy nó — như ôm đứa cháu bé bỏng năm xưa.
Một tháng sau, tôi được phẫu thuật. Bảo hiểm chi trả đúng số tiền Khoa đã dự liệu. Khoa ngày nào cũng mang cháo đến bệnh viện, lau người, đổi khăn, đưa tôi đi siêu âm tim. Nó chăm tôi như chăm mẹ ruột. Một sáng, nó nắm tay tôi: “Cô ơi… nếu không có cô, không có hôm nay của cháu. Giờ đến lượt cháu báo hiếu.”. Tôi cười mà nước mắt cứ rơi.
Hai cây vàng ngày ấy — đã trở thành thứ quý giá nhất cuộc đời tôi, không phải vì giá trị tiền bạc, mà vì tấm lòng của một đứa cháu… không bao giờ quên ơn.
Cuộc đời này, thật sự, có những món nợ không phải để trả — mà để chứng minh rằng tình người vẫn còn, dù vàng có tăng giá đến đâu.
