Tôi năm nay 61 tuổi, là một người mẹ quê mùa, không học cao hiểu rộng, cũng chẳng biết nói lời hoa mỹ. 6 năm trước, tôi khăn gói lên thành phố trông cháu nội. Tôi yêu cầu con dâu mỗi tháng đưa cho mình 11 triệu đồng – cái giá khiến nhiều người họ hàng, làng xóm nói tôi “ham tiền”, “bòn rút con cái”. Họ cười sau lưng tôi, có người còn nói: “Nuôi cháu mà cũng đòi công như giúp việc.” Tôi chẳng đôi co, cũng không thanh minh. Mỗi tháng tôi vẫn đều đặn nhận tiền – và lặng lẽ ghi lại từng đồng. Cho đến một ngày, tôi trở về quê… và để lại cho con dâu 895 triệu đồng cùng một cuốn sổ nhỏ khiến cả nhà sốc nặng, thậm chí… gọi công an tới. Chỉ vì một bí mật mà suốt 6 năm tôi giấu kín.
Tôi tên là Hòa, năm nay 61 tuổi. Quê tôi ở một xã nghèo của tỉnh Hà Nam. Cả đời tôi chưa bao giờ nghĩ mình sẽ sống giữa lòng thành phố Hà Nội – càng không ngờ quãng thời gian đó lại kéo dài tới 6 năm.
Ngày con trai tôi cưới vợ, tôi đã có linh cảm mọi thứ không hề đơn giản. Con dâu tôi – Tuyết – là người Hà Nội, làm kế toán cho một công ty nước ngoài. Nó khéo léo, ăn nói có học, còn tôi thì quê mùa, chỉ biết làm ruộng. Tôi và Tuyết không ghét nhau, nhưng cũng chẳng thân.
Một năm sau ngày cưới, Tuyết sinh cháu trai. Khi nó chuẩn bị đi làm lại, hai vợ chồng gọi điện về quê, nhờ tôi lên trông cháu giúp.
Tôi suy nghĩ cả đêm.
Tôi biết, việc trông cháu không phải đơn giản. Tôi từng thấy hàng xóm lên thành phố trông cháu, vất vả từ sáng đến khuya, ăn uống tiết kiệm, tiền nong thì “làm giúp con” nên chẳng ai đưa đồng nào. Về quê, vừa bệnh vừa trắng tay.
Tôi quyết định khác.
Tôi nói với Tuyết rõ ràng:
“Mẹ lên trông cháu, lo cơm nước, nhà cửa, nhưng mỗi tháng mẹ muốn nhận 11 triệu đồng.”
Đầu dây bên kia im lặng một lúc.
Rồi Tuyết hỏi:
“Mẹ cần tiền tiêu riêng ạ?”
Tôi đáp:
“Không. Mẹ không tiêu. Mẹ cần cho mẹ là một chuyện. Còn lý do, để sau này các con hiểu.”
Tôi không giải thích thêm. Con tôi cũng không hỏi nữa. Một tuần sau, tôi khăn gói lên Hà Nội.
Ngày đầu về sống chung, tôi thấy rõ sự xa cách. Tuyết lịch sự, nhưng không thân thiện. Nó để tiền trong phong bì trên bàn, đúng ngày mùng 1 hàng tháng. Không thiếu một đồng.
Tôi bắt đầu công việc không tên: sáng dậy từ 5 giờ, cho cháu ăn, tắm rửa, giặt giũ, nấu ăn cho cả nhà. Con dâu tôi đi làm từ 7h30 sáng đến 6h tối, tối về thì chơi với con một lúc rồi ngủ. Ngày này qua ngày khác, tôi như một cái bóng – âm thầm, lặng lẽ.
Mỗi tháng, tôi nhận 11 triệu đồng, không tiêu đồng nào. Tôi ghi rõ ngày nhận, số tiền, ký tên vào một cuốn sổ nhỏ, rồi bỏ vào két sắt riêng – cái két mà chính tôi bỏ tiền ra mua và để ở đầu giường mình.
Ba năm trôi qua. Làng xóm ở quê bắt đầu bàn tán:
“Bà Hòa lên thành phố chăm cháu mà đòi tiền từng tháng.”“Mẹ chồng gì mà sống bạc vậy, bòn rút cả con dâu.”“Sướng nhé, ở nhà máy lạnh, trông cháu mà có lương.”
Tôi nghe, tôi đau.
Nhưng tôi không phản bác. Tôi nghĩ, miệng người thì có mấy khi ngừng nói.
Tôi chỉ âm thầm tích cóp.
Năm thứ tư, cháu tôi đi học mầm non. Tôi định xin về quê. Nhưng Tuyết níu lại:
“Mẹ ở thêm giúp con mấy năm nữa, con còn bận công việc quá.”
Tôi nhìn ánh mắt Tuyết. Không còn là ánh mắt xa lạ ngày nào – mà là sự biết ơn, tôn trọng.
Tôi gật đầu.
Và tiếp tục ở lại. Vẫn 11 triệu mỗi tháng. Vẫn ghi sổ. Vẫn không tiêu đồng nào.
Năm thứ sáu, tôi cảm thấy mệt hơn, sức khỏe kém dần. Tôi lặng lẽ thu xếp đồ, chuẩn bị về quê.
Trước ngày về, tôi đưa cho Tuyết một phong bì lớn. Trong đó có cuốn sổ ghi rõ từng khoản nhận – tổng cộng 895 triệu đồng – và một quyển sổ tiết kiệm mang tên Tuyết, đúng số tiền ấy.
Tôi viết trong một tờ giấy nhỏ:
“Mẹ không cần tiền, mẹ cần sự công bằng.Đây là số tiền các con đã trả mẹ – không phải vì công chăm cháu, mà là vì mẹ muốn các con học được cách chịu trách nhiệm cho lựa chọn của mình.Còn đây là sổ tiết kiệm – mẹ để lại cho cháu nội. Sau này, cháu lớn, hãy cho nó biết rằng bà nội không hề ‘ham tiền’ như người ta nói.”
Tôi đi về quê hôm sau.
Chưa đầy một tuần sau, có công an đến gõ cửa nhà tôi…
Tôi trở lại quê trong một buổi sáng mù sương.
Mảnh sân cũ rêu phong, luống rau tôi từng trồng nay mọc đầy cỏ dại. Tôi cởi đôi dép nhựa, bước lên hiên, tay run run mở cánh cửa gỗ đã bắt đầu mối mọt. Căn nhà im lặng, yên ắng như chính những năm tháng tôi đã âm thầm tích cóp.
Tôi ngồi xuống ghế, rót cho mình một cốc nước chè, lòng nhẹ tênh.
Tôi không chờ đợi điều gì.
Tôi cũng không nghĩ con cái sẽ nói lời cảm ơn.
Chỉ hy vọng sau này, khi tôi khuất núi, cháu nội lớn lên sẽ cầm được quyển sổ tiết kiệm ấy mà hiểu: bà nội từng có mặt trong đời nó – không chỉ là người thay bỉm, pha sữa, dỗ ngủ… mà là một người đã dạy bố mẹ nó sống có trách nhiệm.
Nhưng tôi không ngờ, chỉ sau 6 ngày, một chiếc xe ô tô màu đen đỗ xịch trước cổng. Ba người đàn ông mặc sắc phục bước xuống, hỏi:
“Bà là Nguyễn Thị Hòa?”
Tôi luống cuống:
“Tôi đây… có chuyện gì vậy các chú?”
Một người giơ ra giấy giới thiệu:
“Chúng tôi từ Công an Quận Thanh Xuân, Hà Nội. Có người báo cáo về việc bà đưa một khoản tiền lớn không rõ nguồn gốc. Mong bà phối hợp làm rõ.”
Tôi sững người.
Mãi sau mới hiểu: chính Tuyết – con dâu tôi – là người báo công an.
Sau này, ngồi trong trụ sở xã để làm việc với công an huyện, tôi mới hiểu đầu đuôi câu chuyện.
Tuyết nhận được phong bì hôm tôi về quê, mở ra thì choáng váng. Sổ ghi tay 72 tháng, đều đặn mỗi tháng 11 triệu, tổng 895 triệu. Có cả chữ ký, ngày tháng rõ ràng.
Nhưng điều khiến Tuyết run rẩy nhất chính là… cuốn sổ tiết kiệm đứng tên cô ấy, với chính xác số tiền đó.
Tuyết bảo chồng:
“Em không hiểu… mẹ lấy đâu ra số tiền ấy? Mình có chuyển cho mẹ nhưng bà bảo không tiêu, thế tại sao lại có đủ từng ấy để đứng tên sổ tiết kiệm cho con?”
Con trai tôi hoảng:
“Hay là mẹ… có dính tới việc vay nặng lãi? Hay ai đó nhờ mẹ đứng tên hộ?”
Không ai tin được một bà già 61 tuổi, chẳng biết xài điện thoại thông minh, chẳng biết Internet Banking, lại âm thầm giữ gìn tiền nong cẩn thận đến từng đồng, trong suốt 6 năm trời.
Vì lo sợ mẹ bị ai lừa đảo – hoặc dính vào chuyện gì mờ ám – Tuyết gọi điện báo công an nhờ kiểm tra.
Tôi mời công an vào nhà, mở tủ lấy ra bản photo cuốn sổ tay ghi nhận từng tháng. Kèm theo đó là hóa đơn mua két sắt, sao kê lương hưu của tôi, tiền hỗ trợ người cao tuổi mà tôi không hề tiêu đến, cũng cộng thêm vào.
Tôi nói:
“Tiền đó là con dâu tôi đưa, tôi chỉ giữ lại. Tôi không tiêu gì cả. Ghi rõ ràng đây. Mỗi tháng 11 triệu, tổng 72 tháng, đúng 895 triệu. Sổ tiết kiệm đứng tên con dâu tôi – tôi chỉ muốn trả lại cho chúng thôi.”
Một người công an trẻ nhìn tôi, hỏi:
“Bà không tiêu một đồng nào trong suốt 6 năm à?”
Tôi cười hiền:
“Tôi ăn cơm nhà nó, ngủ giường nhà nó, nước điện cũng của nó. Tôi lấy tiền để làm gì?”
Họ làm việc một buổi rồi rút lui. Trước khi đi, một người lặng lẽ nói:
“Nếu nhà nào cũng có mẹ chồng như bà thì chắc chẳng cần tới luật pháp đâu bà ạ.”
Hai ngày sau, Tuyết và chồng lên quê.
Họ bước vào nhà với vẻ mặt lạ lẫm, như nhìn tôi bằng một ánh mắt khác. Không còn là “mẹ chồng khó tính”, “người đàn bà ham tiền” – mà là một người họ chưa từng thật sự hiểu.
Tuyết nghẹn ngào:
“Mẹ… tại sao mẹ không nói với con từ đầu?”
Tôi rót nước, đặt xuống bàn:
“Nếu mẹ nói ngay từ đầu, các con sẽ không chịu trách nhiệm. Vì nghĩ ‘có mẹ trông miễn phí’, các con sẽ dựa dẫm. Mẹ muốn các con hiểu: mỗi quyết định đều có giá phải trả.”
Tuyết im lặng, nước mắt lăn dài.
Tôi nói tiếp:
“Mẹ lấy tiền không phải vì cần tiền. Mẹ lấy để dạy các con biết quý trọng thời gian và công sức của người khác. Ai cũng phải học cách trả giá cho sự tiện nghi mình có.”
Ba tháng sau, tôi nhận được một bưu phẩm nhỏ từ cháu nội – lúc đó 6 tuổi, viết bằng nét chữ non nớt:
“Bà nội ơi, con cảm ơn bà đã trông con. Mẹ bảo, bà là người giàu nhất vì bà có một trái tim vàng.”
Tôi đọc, không cầm được nước mắt.
Tôi – người phụ nữ 61 tuổi, không biết dùng mạng xã hội, không có bằng cấp hay tài khoản ngân hàng – đã khiến cả nhà mình phải suy nghĩ lại.
Trong mắt người ngoài, tôi từng là “mẹ chồng tham tiền”. Nhưng trong sâu thẳm, tôi chỉ là một người mẹ muốn dạy con cái mình bài học cuối cùng:“Yêu thương là cho đi – nhưng phải để người khác hiểu được giá trị của sự cho đi ấy.”
