Tôi vẫn hay kể với bạn bè rằng, nhà tôi ở quận 1 – ba mặt tiền, sáng nắng chiều gió, đêm nhìn sông Sài Gòn chảy qua như tranh thủy mặc. Gia đình tôi từng thuộc hàng “trên cơ” của giới buôn vàng xứ này. Tôi là kiểu đàn bà có gu, có tiền, và có lý do chính đáng để khó tính.
Cho đến ngày con trai tôi dẫn về một cô gái ngoài Bắc, giới thiệu là “người yêu, lỡ có bầu rồi”. Tôi suýt nghẹn.
Cô ta nhỏ nhắn, nước da ngăm, nói giọng Bắc đặc, dạ vâng quá mức, ăn mặc quê kệch – váy hoa, dép nhựa. Nhìn là biết không hợp với cái nền sàn gỗ lim của nhà tôi.
— Mẹ ơi, cô ấy giỏi tiết kiệm, biết lo cho gia đình.
Tiết kiệm? Tôi thầm nghĩ. Với nhà này, chỉ cần biết cư xử cho khéo là được, tiết kiệm làm gì cho khổ.
Nhưng thằng cháu nội đang lớn từng ngày trong bụng khiến tôi chẳng thể nói “không”. Đám cưới được tổ chức đơn giản hơn thường lệ – phần vì tôi không muốn họ hàng nghĩ con tôi “bị ép cưới”.
Những ngày đầu sau cưới, tôi cố gắng bỏ qua sự lạc lõng của cô con dâu Bắc Kỳ giữa lòng nhà Nam Bộ. Nhưng càng sống cùng, tôi càng bực.
Con dâu tôi đúng là tiết kiệm… quá mức.
Bữa cơm có ba món, món nào cũng đạm bạc. Dầu ăn dùng loại rẻ tiền, nước mắm thì loãng như pha. Cô ấy giặt đồ bằng tay thay vì dùng máy giặt, vì “sợ tốn điện”. Cái gì cũng cũ mới dám vứt. Khăn lau bếp rách chằng chịt mà vẫn dùng.
Tôi bực mình.
— Cái nhà này không thiếu tiền. Con sống sao cho thoải mái vào, đừng biến nhà chồng thành ký túc xá sinh viên nghèo chứ!
Con bé chỉ cúi đầu:
— Dạ, con quen rồi ạ. Với lại, con nghĩ dành dụm thì sau này phòng khi có chuyện…
Có chuyện? Tôi thầm cười. Với một gia đình có ba mặt tiền quận 1, chuyện gì có thể xảy ra?
**
Ai ngờ, chuyện xảy ra thật.
Dịch bệnh ập tới như cơn lũ quét. Cửa hàng vàng phải đóng cửa, dòng tiền kẹt lại. Vài tháng sau, nhà tôi bị cuốn vào một vụ vỡ nợ dây chuyền. Người ta đến đập cửa, siết nhà. Ngôi biệt thự ba mặt tiền bị tịch biên trong một đêm tháng Sáu oi ả.
Tôi không ngờ mình có ngày phải xếp đồ vào túi vải, rời khỏi căn nhà từng là biểu tượng của quyền lực. Mấy bà bạn ngày xưa cũng biến mất không tăm tích.
Trong căn nhà trọ thuê tạm ngoại thành, tôi ngồi nhìn tấm hình chụp cả gia đình trước cổng biệt thự, chua xót. Con trai tôi hoang mang, thất nghiệp. Đứa cháu nội vẫn còn nhỏ, chưa biết gì. Còn con dâu tôi… vẫn vậy.
Vẫn lặng lẽ nấu cơm, giặt đồ bằng tay, dậy sớm nấu cháo xương cho cả nhà. Nhưng khác một điều – là ngày hôm ấy, cô bỗng đưa tôi một quyển sổ tiết kiệm.
Tôi mở ra. Bên trong có gần hai tỷ.
Tôi sững người:
— Đây là tiền đâu ra?
Con dâu tôi nói, bằng giọng nhỏ nhẹ:
— Là tiền con để dành suốt ba năm qua. Mỗi tháng, từ tiền chợ mẹ đưa, con chỉ tiêu nửa, còn lại âm thầm gửi vào sổ tiết kiệm. Có cả tiền con đi bán hàng online thêm, mẹ không để ý đâu.
Tôi lắp bắp:
— Mà… tại sao con không nói?
— Vì con sợ mẹ buồn. Mẹ từng nghĩ con sống tiết kiệm là keo kiệt, con cũng buồn chứ. Nhưng con nghĩ, mình là dâu, là vợ, là mẹ – nếu mình không vun vén thì ai lo?
Tôi bỗng thấy cổ họng mình nghẹn ứ. Người phụ nữ mà tôi từng xem thường, giờ đây lại là người duy nhất giúp gia đình tôi không rơi xuống đáy tuyệt vọng.
**
Nhờ khoản tiền đó, chúng tôi thuê được một mặt bằng nhỏ, con trai tôi mở lại tiệm vàng quy mô nhỏ hơn. Vài năm sau, công việc khấm khá dần. Nhưng lần này, tôi không vội kể với bạn bè rằng “nhà tôi có mấy mặt tiền” nữa.
Tôi học cách trân trọng những điều không mang ánh kim lấp lánh – như bàn tay sần sùi của con dâu khi nắm tay cháu tôi, như cách cô ấy vẫn chừa phần đồ ăn ngon nhất cho người khác, và như ánh mắt bình thản của cô khi dọn mâm cơm dù nhà chỉ còn vài trăm ngàn trong túi.
Người ta thường đánh giá phụ nữ qua cách họ mặc, cách họ nói, nhưng tôi đã từng sai.
Giữa lúc tôi ngồi đếm từng đồng còn lại, thì cô gái ấy – người từng bị tôi khinh – lại là người đưa tôi tấm phao giữa dòng đời xiết nước.
Tôi nhìn cháu nội đang tập viết bảng chữ cái, lòng bỗng nhẹ tênh.
Nhà không còn ba mặt tiền. Nhưng tôi đã có ba điều đáng quý hơn: một người con trai biết đứng dậy, một đứa cháu nội ngoan ngoãn, và một nàng dâu – mà tôi nguyện cả đời gọi bằng hai chữ: con gái.
