Sáng sớm hôm ấy, cả làng Ngọc Hoà chìm trong sương mù dày đặc. Tiếng kèn đám tang vang lên não nề, từng bước chân người đưa tiễn lầm lũi tiến ra cánh đồng cuối làng, nơi mộ phần của ông Lâm – một người nông dân hiền lành vừa qua đời ở tuổi 67 – đang được đào sẵn.
Ông Lâm sống một mình mấy chục năm, vợ mất sớm, con cái đi làm xa, chỉ còn chú trâu đực tên Bờm ở bên. Hơn mười năm qua, ngày nào người ta cũng thấy cảnh ông Lâm cầm roi tre, vừa đi vừa vỗ nhẹ lên lưng Bờm, miệng gọi nó bằng giọng trìu mến như gọi đứa con trai:– Đi nào, Bờm ơi. Hôm nay mình cày ruộng lúa bên xóm trên nhé con.
Hết mùa cày, ông dắt nó đi tắm sông, chà lưng cho nó sạch sẽ, gỡ từng con vắt bám trên da. Những ngày mưa gió, ông che thêm tấm bạt lớn để Bờm khỏi ướt. Lúc ông ốm, dù trâu không hiểu tiếng người, nhưng nó cứ quanh quẩn ngoài cửa sổ, thỉnh thoảng rống lên những tiếng buồn bã lạ thường.
Đám tang hôm ấy, không ai nghĩ đến việc dắt Bờm theo. Nhưng khi đoàn người vừa rời khỏi sân, chú trâu bỗng giật đứt sợi thừng đang cột nơi gốc xoài, rồi đủng đỉnh đi theo đoàn đưa tang. Người ta xì xào:– Trâu mà cũng biết tiễn chủ sao?– Chắc nó ngửi thấy mùi quen, nên đi theo đó.
Đến khi quan tài được hạ xuống huyệt, mọi người đứng im lặng, nghe tiếng sư thầy tụng kinh vang vọng giữa cánh đồng. Bờm đứng phía sau, đôi mắt nâu đục ngấn nước. Nó rướn cổ lên nhìn, rồi bất ngờ quỳ sụp xuống đất. Đôi chân trước khuỵu hẳn, đầu nó cụp sát cỏ, không động đậy. Lúc ấy, chẳng ai còn dám cười. Một bà lão rưng rưng nói:– Nó lạy chủ nó đó… Trâu mà nghĩa tình hơn cả người.
Hơi thở Bờm phập phồng. Từng giọt nước mắt lớn chảy ra từ khoé mắt nó, thấm vào đất cát dưới chân. Tiếng kèn đám tang càng não ruột, hòa cùng tiếng rống nghẹn ngào phát ra từ cổ họng Bờm. Nó cứ quỳ như thế suốt buổi, mặc cho ruồi bâu, mặc cho trời nắng dần lên gắt.
Khi đám tang xong xuôi, mọi người toan đưa Bờm về chuồng. Nhưng vừa bị kéo đi, nó lại vùng vằng quay lại mộ. Cuối cùng, ông trưởng thôn phải bảo:– Thôi, để nó ở đây một lát. Nó đang tiễn biệt người bạn cuối cùng của nó mà.
Chiều hôm đó, cả làng kéo nhau ra đồng thăm mộ ông Lâm. Họ lặng người khi thấy chú trâu vẫn quỳ, mắt nhắm nghiền, nước mắt chảy ướt cả hai má và mõm. Thấy động, Bờm mở mắt, kêu lên một tiếng dài, nghe ai oán đến lạ. Tiếng rống vang xa, bay qua rặng tre, qua con sông uốn khúc, nghe như tiếng gọi một người thân không bao giờ trở lại.
Người ta bảo, trâu mà khóc là điều hiếm thấy. Có cụ già hơn 80 tuổi trong làng cũng lắc đầu:– Tao sống gần hết đời, nuôi bao nhiêu lứa trâu, chưa thấy con nào khóc vì chủ như vậy. Nó có tình nghĩa lắm.
Ba ngày sau, khi con trai ông Lâm từ thành phố về để lo hậu sự tiếp theo, anh nhìn thấy Bờm vẫn nằm thẫn thờ bên mộ. Anh bước lại, khẽ vuốt lên đầu nó, chợt thấy đôi mắt nó khép hờ, hơi thở yếu ớt. Người ta vội vàng mang cỏ tươi và nước sạch tới, nhưng Bờm chỉ uống vài ngụm nhỏ rồi quay đầu nhìn vào ngôi mộ. Tối hôm ấy, nó gục hẳn, ra đi bên cạnh nấm mồ chủ nhân.
Cả làng lại thêm một phen khóc nấc. Họ chôn Bờm ở gò đất nhỏ cạnh phần mộ ông Lâm, như thể để hai người bạn già mãi mãi ở bên nhau. Một bác nông dân lau nước mắt, giọng nghẹn ngào:– Con trâu nó còn biết thủy chung, biết ơn, biết thương tiếc. Người với người sao không sống với nhau như vậy…
Từ đó, mỗi sáng đi làm đồng ngang qua, người ta lại thấy hai nấm mộ song song, một lớn một nhỏ, nằm giữa cánh đồng lúa xanh rì. Hình ảnh ấy khiến ai cũng tự nhắc mình sống nhân nghĩa, yêu thương và trân trọng những gì bên cạnh, vì biết đâu, ngày mai thôi, sẽ chẳng còn cơ hội để nói lời cảm ơn hay vỗ về một sinh linh vẫn luôn âm thầm yêu thương mình.
