Tôi lấy chồng được ba năm. Làm dâu trong một gia đình Hà Nội gốc, nề nếp nghiêm khắc, tôi đã tự nhủ mình phải chỉn chu từng chút một. Chồng tôi—Tuấn—cũng là người truyền thống. Nhưng có điều, anh hiền, luôn ở giữa, không bênh cũng chẳng phản đối mẹ. Còn mẹ chồng tôi… là kiểu người mà chỉ cần ánh mắt của bà cũng đủ khiến tôi nuốt nghẹn lời.
Mọi chuyện bắt đầu vào một buổi sáng thứ Hai.
Hôm đó tôi có buổi thuyết trình quan trọng ở công ty. Là trưởng nhóm marketing, tôi chọn chiếc váy ngắn ngang gối—vừa lịch sự, vừa thể hiện phong cách chuyên nghiệp. Váy đen, ôm nhẹ, đi cùng sơ mi trắng cắm thùng. Gương mặt tôi trang điểm nhẹ, tóc búi gọn gàng.
Chưa kịp ra khỏi nhà thì mẹ chồng đi xuống. Bà cau mày:
– Cô định ăn mặc thế này đi đâu?
Tôi nhẹ nhàng đáp:
– Dạ, con đi làm. Hôm nay công ty con có buổi thuyết trình với khách Nhật…
Bà cắt lời:
– Váy ngắn quá mức. Nhà này không phải cái sàn diễn! Cô coi ai ra gì?
Tôi đứng im. Lâu rồi tôi quen với cách bà nói. Tôi không cãi. Nhưng lần này, chuyện không dừng lại ở đó.
Chiều về, tôi thấy không khí trong nhà lạ lạ. Chồng tôi ngồi trên sofa, mặt nặng trịch. Bố chồng đang đọc báo, nhưng thỉnh thoảng liếc tôi. Mẹ chồng đi ra, giọng đanh thép:
– Cả nhà họp.
Tôi nhíu mày. Họp? Vì cái váy?
Không khí ngột ngạt. Mẹ chồng tôi bắt đầu:
– Hôm nay tôi triệu tập gia đình vì thái độ và cách ăn mặc của con dâu. Ăn mặc thiếu đứng đắn, không phù hợp đạo làm dâu, không tôn trọng gia đình chồng. Tôi không chấp nhận!
Tôi nhìn quanh. Không ai nói gì. Chồng tôi ngồi im. Anh từng hứa sẽ là người ở giữa, nhưng giờ đây chỉ cúi đầu.
Tôi đứng dậy. Lặng lẽ bước vào phòng, thay luôn bộ đồ ngủ—quần sọc, áo phông cũ. Không thèm trang điểm. Tôi quay lại phòng khách, ngồi vào ghế, khoanh tay.
– Đây, mẹ muốn con mặc thế này để làm dâu đúng không? Vậy thì con mặc vậy. Nhà mình họp bàn về cái váy, vậy thì con họp theo cách của con.
Cả nhà im bặt. Mẹ chồng trợn mắt.
– Cô hỗn láo! Cút! Ra khỏi nhà này ngay!
Tôi không nói gì. Lặng lẽ đi thu dọn đồ đạc. Trước khi bước ra khỏi cổng, tôi vòng lại căn phòng trống phía sau nhà, nơi mẹ chồng hay để mấy bộ áo dài cổ. Tôi để lại chiếc váy ngắn của mình trên giường, kèm theo một tờ giấy:
“Con xin lỗi vì đã không hợp với những quy chuẩn mẹ mong muốn. Nhưng nếu một chiếc váy đủ khiến cả nhà quay lưng với con, thì có lẽ con không nên ở đây.”
Tôi đóng cửa, kéo vali, rời đi trong im lặng.
Ba ngày sau.
Tôi sống tạm ở nhà bạn. Không ai gọi điện. Không một tin nhắn. Tôi cũng không chủ động. Tôi thấy buồn, nhưng lòng nhẹ hơn.
Sáng sớm ngày thứ tư, có một chiếc taxi dừng trước cửa nhà bạn tôi. Bác tài xuống xe, hỏi:
– Cô là Vy? Mẹ chồng cô nhờ tôi đón cô về. Bà ấy nói… nhà có tang.
Tôi sững người.
Tang?
Tôi vội vã lên xe. Suốt đường đi, lòng tôi rối như tơ vò. Ai mất? Là mẹ chồng? Bố chồng? Hay… Tuấn?
Khi taxi dừng lại trước cổng nhà, tôi không thấy cảnh náo loạn. Nhưng ánh mắt hàng xóm nhìn tôi đầy tò mò và tiếc nuối.
Tôi bước vào trong nhà. Và người ra đón tôi… là chính mẹ chồng.
Tôi bước vào nhà, tim đập thình thịch.
Mẹ chồng đang đứng giữa sân, bộ đồ đen trên người khiến dáng bà nhỏ lại. Mắt bà đỏ hoe, sưng lên, nhưng ánh mắt khi nhìn tôi không còn gay gắt như mọi lần.
– Con về rồi à?
Tôi gật đầu.
– Nhà mình… có chuyện gì?
Bà không trả lời ngay, chỉ quay người chậm rãi bước vào trong. Tôi theo sau.
Không gian phòng khách phủ một lớp không khí nặng nề. Không có hòm tang, không có vành khăn trắng, chỉ có tấm ảnh đen trắng đặt trên bàn thờ phụ, thấp hơn bàn thờ tổ tiên. Tôi bước lại gần, nhìn kỹ… và chết sững.
Tấm ảnh đó là của chị Mai – người chị chồng tôi chưa từng gặp, nhưng nghe kể là đã lấy chồng xa từ năm tôi mới quen Tuấn. Người phụ nữ trong ảnh có gương mặt dịu dàng, ánh mắt sâu lắng, rất giống mẹ chồng tôi.
Tôi quay lại nhìn bà.
– Chị Mai…
Mẹ chồng ngồi xuống ghế, bàn tay run run.
– Nó mất ở Sài Gòn. Tai nạn trên đường về quê chồng. Xe tải mất lái.
Tôi không biết phải nói gì. Tôi nhớ có lần chồng tôi kể, chị Mai ít liên lạc với gia đình vì mâu thuẫn hồi lấy chồng. Hồi đó, mẹ chồng cũng phản đối chuyện chị ấy ăn mặc quá hiện đại, không theo truyền thống. Sau đó chị Mai quyết ra đi, thề không quay về. Bẵng đi mười mấy năm, không ai nhắc đến chị ấy nữa.
– Ba ngày nay, mẹ không ngủ nổi. Nhận được tin chị con mất, mẹ không tin nổi… Cái váy con để lại hôm đó… mẹ nhìn mà chỉ thấy… hình bóng con Mai năm nào.
Giọng bà nghẹn lại.
– Ngày nó đi lấy chồng, cũng mặc váy ngắn, cũng bị mẹ mắng, bị họp gia đình y chang con. Mẹ từng nghĩ, nó hỗn. Giờ mẹ mới hiểu… mẹ ép nó sống theo khuôn mẫu mẹ vẽ ra. Và rồi… mẹ không bao giờ có cơ hội sửa sai.
Tôi ngồi xuống cạnh bà. Trong khoảnh khắc đó, tôi không còn là con dâu đối đầu với mẹ chồng. Tôi chỉ là một người phụ nữ trẻ, đối diện với một người mẹ đang đau lòng vì mất con.
– Mẹ… sao mẹ không kể sớm với con?
Bà lắc đầu.
– Mẹ xấu hổ. Mẹ không muốn con thấy mẹ từng sai lầm. Nhưng khi thấy con mặc cái váy đó… mẹ lại tưởng tượng con sẽ giống chị con. Mẹ sợ. Mẹ không biết cách nói… nên lại làm sai một lần nữa.
Tôi cắn môi. Trái tim tôi bỗng dịu lại. Tôi nhớ đến lần chị Mai gửi quà Tết về, mẹ chồng trả lại không nhận. Tôi nhớ cả ánh mắt buồn của Tuấn khi nhắc về chị. Gia đình này, thực ra chưa bao giờ vượt qua được cái bóng của những giá trị cũ.
– Mẹ… con xin lỗi vì bỏ đi. Nhưng con không bỏ nhà mình. Con chỉ… cần thời gian để thở.
Mẹ chồng nhìn tôi, bàn tay già nua nắm lấy tay tôi. Lần đầu tiên tôi thấy bà yếu ớt đến vậy.
– Mẹ sai rồi. Cái váy ngắn… chẳng nói lên điều gì về phẩm chất một người phụ nữ. Nếu ngày xưa mẹ hiểu điều đó… thì có khi… giờ này chị con vẫn còn gọi điện về than thở chuyện chồng con.
Chúng tôi ngồi lặng một lúc lâu. Tiếng xe máy ngoài ngõ, tiếng gió lùa qua tán lá cũng trở nên nhỏ nhẹ, như không dám làm phiền không khí vừa hóa giải sau bao năm tích tụ.
Đến trưa, Tuấn về. Anh sững người khi thấy tôi trong nhà, nhưng không nói gì. Chỉ lại gần, nhẹ nhàng đặt tay lên vai tôi. Tôi không giận anh, cũng không mong anh trở thành người hùng bênh vực. Tôi chỉ muốn chúng tôi cùng hiểu: gia đình không phải là nơi để ra điều kiện.
Chiều hôm đó, tôi xin phép mẹ chồng được đốt một nén hương cho chị Mai. Trước bàn thờ, tôi thầm thì:
– Em không biết chị là người thế nào, nhưng em tin, chị là người mạnh mẽ. Em mong… nếu chị còn ở đâu đó, chị sẽ yên tâm. Em sẽ sống cho cả phần chị chưa kịp sống trọn.
Nén hương cháy đỏ rực, như một dấu chấm hết cho quá khứ và một dấu chấm lặng cho sự thứ tha.
Tôi mặc lại chiếc váy ngắn hôm ấy. Nhưng lần này là trong một buổi họp mặt gia đình. Mẹ chồng tôi mỉm cười:
– Cái váy này hợp với con đấy. Mạnh mẽ, mà vẫn dịu dàng.
Tôi bật cười, đứng dậy dọn cơm. Chồng tôi giúp tôi mang bát đũa, bố chồng bật tivi. Một gia đình nhỏ, không hoàn hảo, nhưng lần đầu tiên tôi cảm thấy… đúng là gia đình của mình.
Và chiếc váy ngắn, ngày nào là lý do chia rẽ, nay trở thành biểu tượng cho một cuộc hòa giải không lời.
