Sài Gòn những ngày đầu hè, nắng vàng rực rỡ trải dài khắp con hẻm nhỏ quận 8. Ông Ba, một lão ve chai 70 tuổi, đẩy chiếc xe ba gác cũ kỹ, bên cạnh là bé Tí, đứa cháu nội 6 tuổi gầy gò. Ông Ba sống cô độc từ khi vợ mất, con trai duy nhất qua đời vì bệnh nặng, để lại bé Tí cho ông chăm sóc. Hai ông cháu nương tựa nhau, sống nhờ tiền nhặt ve chai và chút lòng thương của hàng xóm. Dù nghèo, ông Ba luôn cố cho Tí một tuổi thơ trọn vẹn, dù chỉ là những bữa cơm đạm bạc hay câu chuyện kể dưới ánh đèn dầu.
Hôm ấy, trời oi bức, bé Tí ôm bụng, lí nhí: “Ông ơi, con đói…” Ông Ba xót cháu, lục túi chỉ còn vài chục ngàn – số tiền ông định mua thuốc ho cho Tí. Nhìn đôi mắt trũng sâu của cháu, ông quyết định làm điều chưa từng: dẫn Tí vào một nhà hàng nhỏ gần chợ. Nhà hàng không sang trọng, nhưng với ông Ba, đó là cả một thế giới xa lạ. Ông chỉ mong mua một phần cơm nóng cho Tí, để cháu no bụng một lần.
Hai ông cháu bước vào, ông Ba áo rách, tay run run dắt Tí ngồi góc bàn. Bé Tí, tóc rối bù, mắt sáng lên khi ngửi mùi thức ăn. Nhưng ánh mắt của nhân viên và vài thực khách lập tức dán vào họ. Một cô phục vụ cau mày, hỏi: “Ông cần gì?” Ông Ba ngập ngừng: “Cho tôi… một phần cơm trắng với ít thịt, cho cháu tôi ăn.” Cô phục vụ gật đầu, nhưng vẻ mặt lạnh lùng.
Cơm được mang ra, Tí ăn ngấu nghiến, còn ông Ba chỉ ngồi nhìn, mỉm cười. Ông nhẩm tính, tiền còn lại đủ trả, lòng nhẹ nhõm. Nhưng khi ông vừa đứng dậy định gọi tính tiền, một tiếng hét vang lên từ quầy: “Ông già kia! Đứng lại!” Quản lý nhà hàng, một người đàn ông trung niên, chỉ tay vào ông Ba: “Ông lấy trộm ví tiền của khách, tôi thấy rõ!” Ông Ba sững sờ, lắp bắp: “Tôi… tôi không lấy gì cả…” Bé Tí hoảng sợ, ôm chặt ông.
Quản lý lôi từ dưới gầm bàn một chiếc ví da, bảo rằng vừa “tìm thấy” gần chỗ ông Ba ngồi. Một vị khách đứng lên, xác nhận đó là ví của mình, bên trong có vài triệu đồng. Đám đông xì xào, ánh mắt nghi ngờ đổ dồn vào ông Ba. Có người nói: “Nhìn ông ta rách rưới thế, chắc đói quá nên trộm.” Ông Ba run rẩy, mắt đỏ hoe: “Tôi nhặt ve chai bao năm, chưa từng lấy của ai cái gì. Tôi chỉ muốn cháu tôi ăn no…”
Nhưng quản lý không nghe, gọi bảo vệ định đưa ông Ba ra công an. Bé Tí khóc nức nở, ôm chân ông: “Ông con không trộm! Ông tốt lắm!” Không khí căng thẳng, vài thực khách quay video, vài người khác tỏ vẻ thương hại nhưng không dám lên tiếng. Đúng lúc ấy, một người phụ nữ đứng lên từ bàn trong góc. Chị khoảng 40 tuổi, ăn mặc giản dị nhưng có khí chất điềm tĩnh. Chị bước tới, giọng nhẹ nhàng nhưng cương nghị: “Khoan đã. Tôi thấy chuyện này có gì đó không đúng.”
Chị tự giới thiệu là Minh, một luật sư tình cờ có mặt. Minh yêu cầu xem lại camera an ninh của nhà hàng. Quản lý lúng túng, bảo camera bị hỏng, nhưng Minh không bỏ qua. Chị quay sang vị khách mất ví: “Anh kiểm tra kỹ chưa? Có chắc ví rơi đúng chỗ ông cụ ngồi?” Vị khách ngập ngừng, thừa nhận mình không chắc, chỉ nghe quản lý nói vậy. Minh tiếp tục: “Tôi đề nghị kiểm tra túi ông cụ và cháu bé. Nếu không có gì, phải xin lỗi họ.”
Dưới áp lực của Minh và ánh mắt đám đông, quản lý miễn cưỡng đồng ý. Bảo vệ kiểm tra, chẳng tìm thấy gì ngoài vài đồng lẻ trong túi ông Ba. Minh nhìn thẳng vào quản lý: “Camera hỏng, nhưng tôi tin nhà hàng có cách khác để chứng minh sự thật. Nếu không, tôi sẽ báo cảnh sát để điều tra kỹ hơn.” Quản lý tái mặt, ấp úng. Đột nhiên, một cậu phục vụ trẻ, không chịu nổi áp lực, lên tiếng: “Tôi… tôi thấy anh quản lý để ví dưới bàn… chắc là cố ý…”
Cả nhà hàng lặng đi. Hóa ra, quản lý vì định kiến với dáng vẻ nghèo khó của ông Ba, muốn đuổi hai ông cháu đi để “giữ hình ảnh” nhà hàng. Hắn nghĩ vu oan ông Ba là cách dễ nhất, không ngờ sự việc lại đi xa đến thế. Đám đông phẫn nộ, yêu cầu quản lý xin lỗi. Hắn cúi đầu, lí nhí vài câu, nhưng ông Ba chỉ lắc đầu: “Tôi không giận. Tôi chỉ buồn vì cháu tôi sợ.”
Minh, vẫn đứng đó, lấy từ túi mình một khoản tiền, đặt trước mặt ông Ba: “Đây là để bù cho sự xúc phạm ông và cháu vừa chịu.” Ông Ba từ chối, nhưng Minh khăng khăng: “Đây không phải bố thí, mà là sự tôn trọng. Ông dạy tôi rằng lòng tự trọng quý hơn mọi thứ.” Ông Ba rưng rưng, nhận tiền, hứa sẽ dùng để mua thuốc và sách cho Tí.
Chuyện chưa dừng lại. Một thực khách, hóa ra là chủ chuỗi nhà hàng, chứng kiến toàn bộ sự việc. Ông tuyên bố sa thải quản lý, đồng thời tặng hai ông cháu suất ăn miễn phí mỗi tuần. Tin tức lan ra, câu chuyện về ông Ba và bé Tí chạm đến trái tim nhiều người. Cộng đồng quyên góp, giúp ông Ba sửa lại căn nhà dột và mua xe ba gác mới. Một trường tiểu học gần đó nhận bé Tí vào học miễn phí, còn ông Ba được mời làm bảo vệ trường, để ông có thu nhập ổn định.
Hôm sau, ông Ba dẫn Tí đến nhà hàng cũ, không phải để ăn, mà để cảm ơn Minh và những người đã giúp. Ông mặc áo mới, Tí xúng xính váy hồng, cả hai rạng rỡ. Minh ôm Tí, nói: “Cháu là niềm tự hào của ông, phải học giỏi nhé.” Ông Ba chỉ cười, mắt sáng: “Tôi nghèo, nhưng tôi có cháu, có lòng tốt của mọi người, thế là đủ.”
Câu chuyện về ông Ba lan khắp Sài Gòn, như ngọn gió lành giữa phố thị ồn ào. Trong con hẻm quận 8, người ta vẫn thấy ông đẩy xe ba gác, nhưng giờ ông hay hát, giọng trầm ấm. Bé Tí, với cuốn sách mới trong tay, chạy theo ông, cười giòn tan. Lòng tự trọng và sự tử tế, như ông Ba từng chứng minh, đã khiến cả thành phố lặng người, và mãi là ánh sáng không bao giờ tắt.
