Có những thay đổi trong lòng người ta, chỉ cần một ánh mắt, một lời hỏi han cũng đủ làm bung nở sau bao năm bị chôn chặt.
Tôi chưa từng nghĩ mẹ mình, người đàn bà gầy guộc, khắc khổ vì chồng vì con suốt mấy chục năm, lại có thể một lần nữa nở nụ cười e thẹn vì một người đàn ông.
Càng không nghĩ rằng, nụ cười ấy lại là khởi đầu cho một biến cố lớn mà cả gia đình tôi không thể nào ngờ tới…
Mẹ tôi sinh ra và lớn lên ở một làng quê nhỏ bên dòng sông Đáy. Cả đời bà là một chuỗi những ngày dậy từ 4 giờ sáng nhóm bếp, làm đồng, đi chợ, nấu ăn, giặt giũ. Bố tôi mất khi tôi học năm cuối đại học, bà ở vậy suốt 23 năm, không một lời than trách, chỉ cặm cụi nuôi ba chị em tôi ăn học nên người.
Tôi vẫn nhớ rõ ngày mẹ khăn gói lên Hà Nội. Lần đầu tiên bà rời làng trong một khoảng thời gian dài như thế. Mẹ nói bà thấy ở quê buồn quá, không làm gì chỉ nghĩ ngợi linh tinh. Tôi nhờ người quen tìm giúp cho mẹ công việc giúp việc gia đình. Lương không cao, nhưng bà có chỗ ở ổn định, chủ nhà là một ông cụ đã về hưu, vợ mất được vài năm, sống cùng cậu con trai thỉnh thoảng mới ghé về.
Mẹ gọi điện về thường xuyên, giọng hồ hởi như trẻ ra vài tuổi. Bà bảo Hà Nội vui, sạch sẽ, có siêu thị, có công viên, có quán cà phê mở nhạc Trịnh… Bà kể ông chủ nhà hiền lành, ít nói, mỗi sáng đều pha cho bà một cốc trà nóng và bảo “Cô cứ coi đây là nhà mình mà sống.”
Chị em tôi nghe mà mừng. Cuối cùng mẹ cũng có cuộc sống riêng của mình sau hàng chục năm chỉ biết nghĩ cho người khác.
Một hôm, tôi đùa hỏi qua điện thoại:
– Mẹ có người yêu mới à?
Mẹ im lặng vài giây, rồi bật cười, tiếng cười như ánh nắng rơi trên hàng rào râm bụt ngày xưa. Mẹ không phủ nhận, cũng không khẳng định. Chỉ bảo: “Người ta tử tế với mẹ lắm.”
Giỗ họ năm ấy, mẹ về quê. Bà bảo sẽ chỉ ở một ngày, sáng mai quay lại Hà Nội vì “ông ấy không quen ăn cơm người ngoài nấu.”
Tối hôm đó, sau bữa cơm, mẹ gọi tôi và hai chị vào phòng, mặt nghiêm lại.
– Mẹ có chuyện này muốn nói với các con. Mẹ định… tái hôn.
Cả ba chúng tôi sửng sốt.
Chị Hai là người phản đối đầu tiên. Chị nói mẹ già rồi, chuyện lấy chồng ở tuổi này là không cần thiết, làm xáo trộn hết mọi thứ. Em út tôi thì khóc. Còn tôi, tôi chỉ im lặng. Nhìn mẹ lúc ấy, tôi không thấy sự ngại ngần hay sợ hãi, chỉ thấy ánh mắt rạng rỡ của một người đàn bà lần đầu được lựa chọn vì hạnh phúc của mình.
– Mẹ và ông ấy không đăng ký kết hôn. Cũng chẳng làm rình rang gì. Chỉ vài mâm cơm, thắp nén nhang ra mắt gia tiên. Làm cho đúng phép tắc.
Chúng tôi không ai cản thêm. Sau cùng, thứ chúng tôi luôn mong là mẹ được vui vẻ tuổi già. Nếu đây là lựa chọn của mẹ, chúng tôi sẽ tôn trọng.
Ba tháng đầu, mẹ vẫn thường gọi điện về, giọng vui vẻ:
– Ông ấy chiều mẹ lắm. Đi chợ cũng đèo mẹ đi. Mua gì cũng hỏi mẹ trước. Tối thì hai người cùng nghe nhạc, ông ấy đọc báo cho mẹ nghe…
Nhưng rồi, những cuộc gọi thưa dần.
Mỗi lần gọi, mẹ chỉ nói qua loa. “Mẹ bận.” “Mẹ đang nấu ăn.” “Mai mẹ gọi lại.” Giọng mẹ không còn trong trẻo như trước. Tôi bắt đầu thấy lo.
Ngày mẹ trở về, trời mưa tầm tã. Bà không báo trước, chỉ xách theo một túi vải đựng vài bộ quần áo, một lọ thuốc đau xương và đôi dép nhựa đã cũ.
– Mẹ về rồi à? – Tôi hỏi, cố nén cảm xúc.
Mẹ ngồi xuống ghế, thở hắt ra. Một lát sau mới nói, mắt đỏ hoe:
– Mẹ với ông ấy không sống được nữa. Ông ấy… không phải như mẹ nghĩ.
Tôi chết lặng. Những gì mẹ kể sau đó khiến tôi nghẹn họng.
Tôi ngồi bên mẹ, tay siết chặt mà không nói được lời nào. Ánh mắt bà nhìn xa xăm qua khung cửa sổ đầy mưa, như đang cố gắng gom lại những mảnh ký ức vỡ vụn.
Một lúc lâu sau, mẹ mới cất lời – giọng khàn, nhỏ nhưng dứt khoát:
– Mẹ bị lừa.
Chuyện bắt đầu từ những ngày đầu tiên mẹ dọn về sống cùng ông ấy. Lúc đầu, mọi thứ đều nhẹ nhàng, ấm áp. Hai người cùng tuổi, cùng hoàn cảnh, dễ cảm thông. Ông ấy ít nói nhưng khéo léo – sáng nào cũng dậy sớm pha trà, dặn mẹ mặc ấm, còn mua cho mẹ một đôi giày thể thao để đi bộ trong công viên gần nhà. Mẹ bảo, sau nhiều năm sống chỉ vì con cái, đây là lần đầu mẹ thấy được “chiều chuộng”.
Rồi mọi chuyện bắt đầu thay đổi – lặng lẽ nhưng rõ ràng – từ sau hôm ông ấy đón bà em gái từ Quảng Ninh lên “ở chơi vài bữa”.
Người phụ nữ ấy chẳng ưa mẹ ra mặt. Bà ta chê mẹ quê mùa, nấu ăn không hợp khẩu vị, bếp núc không sạch như người giúp việc cũ. Càng ngày, bà càng chen vào mọi chuyện – từ cái khăn mẹ dùng lau bàn, cho đến chuyện mẹ gọi điện về quê cũng bị xét nét.
Ông ấy ban đầu còn bênh mẹ, sau dần cũng im lặng. Mẹ hiểu, ông ấy không muốn mất lòng em gái. Bà ấy không chỉ là em, mà còn là người đứng tên căn nhà.
– Mẹ là người ngoài trong chính căn nhà mình sống – mẹ tôi nói, nước mắt chảy lặng lẽ.
Cao điểm là hôm mẹ lên tiếng khi người em gái lớn tiếng mắng mẹ vì làm cháy đáy nồi kho cá. Ông ấy chỉ đứng im, không bênh, không nói gì. Đêm đó, mẹ nằm quay mặt vào tường, nước mắt ướt gối, lần đầu cảm thấy mình… lạc lõng.
Sáng hôm sau, bà dậy thật sớm, thu dọn vài bộ đồ rồi bắt xe về quê. Không lời trách móc, không một câu tạm biệt.
Chị Hai nghe chuyện thì tức điên, nói sẽ lên Hà Nội gặp ông ấy làm cho ra lẽ. Tôi ngăn lại. Mẹ không cần ồn ào. Thứ bà cần bây giờ, là yên ổn. Là quay lại nơi bà thuộc về.
Những ngày sau đó, mẹ lại trở về với nhịp sống cũ: trồng rau, đi chợ, xem cải lương buổi trưa. Nhưng khác trước, mẹ ít cười hơn, ít gọi điện cho con cái hơn. Dường như trong bà có một vết nứt – nhỏ thôi – nhưng không dễ lành.
Một hôm, tôi đưa mẹ ra bờ sông, nơi xưa bố tôi vẫn thả lưới bắt cá những đêm trăng sáng. Mẹ ngồi đó, tóc lòa xòa trong gió chiều, rồi nói:
– Mẹ không trách ai cả. Chỉ trách mình… mơ mộng ở cái tuổi không còn nên mơ mộng nữa.
Tôi không đồng tình. Tôi bảo mẹ có quyền được hạnh phúc, có quyền yêu thêm lần nữa. Có điều, mẹ yêu bằng tất cả sự thật thà, còn cuộc đời thì đôi khi không tử tế như mẹ nghĩ.
Mẹ cười – nụ cười buồn nhưng không gượng ép. Bà khẽ nói:
– Ừ, thì mẹ cũng thử một lần rồi. Ít ra, mẹ biết trái tim mình vẫn còn sống.
Mấy tháng sau, mẹ từ chối mọi lời mời lên thành phố làm việc. Bà nói bà muốn làm một khu vườn nhỏ, trồng hoa trồng rau, nuôi vài con gà. Mỗi sáng dậy pha ấm trà nóng, thắp hương cho bố tôi, rồi ngồi đọc sách cũ.
Tôi về thăm, thấy mẹ đang học thêu tay, bảo có cô hàng xóm hướng dẫn. Bức đầu tiên là hoa hướng dương. Mẹ bảo: “Loài hoa này không cần gì nhiều, chỉ cần ánh sáng. Dù mùa đông hay hè, nó luôn quay mặt về phía mặt trời.”
Tôi lặng người. Hóa ra, sau tất cả, mẹ vẫn là người đàn bà kiên cường – sống bằng ánh sáng của chính mình, không trông chờ ai thắp hộ.
Cuộc đời mỗi người phụ nữ, dù đã đi qua bao nhiêu mùa giông gió, vẫn luôn xứng đáng được yêu thương, được lựa chọn, được mơ – kể cả khi tóc đã bạc, tay đã run. Mẹ tôi, sau hai lần trao trái tim, có thể đã tổn thương, nhưng bà chưa bao giờ là người thua cuộc.
Vì bà đã dám sống cho mình – dù chỉ trong một khoảnh khắc ngắn ngủi.
