Hưng, cậu bé nhỏ nhắn, năm nay vừa tròn tám tuổi, sống cùng mẹ ở một vùng núi heo hút thuộc tỉnh Nghệ An. Cuộc sống của gia đình Hưng vốn đã khó khăn, nay lại càng khốn đốn hơn khi bố mẹ cậu vừa quyết định ly hôn. Sự chia xa của cha mẹ như cơn bão bất ngờ, cuốn phăng đi sự bình yên ít ỏi trong tâm hồn non nớt của Hưng.
Sau khi chia tay, mẹ đưa cậu về tá túc tại nhà cậu Út – em trai của mẹ. Căn nhà tranh nứa đơn sơ của cậu Út nằm cheo leo bên sườn đồi, với mấy bức vách đã thủng lỗ chỗ. Gia đình cậu mợ cũng chẳng khá giả gì, phải chắt chiu từng bát gạo để nuôi hai đứa con nhỏ. Sự xuất hiện của mẹ con Hưng càng khiến gánh nặng đè nặng lên vai mợ.
Buổi tối hôm ấy, Hưng ngồi bó gối trên hiên nhà, ánh mắt xa xăm nhìn về phía rừng núi tối đen như mực. Mẹ cậu từ trong nhà bước ra, ngồi xuống bên cạnh, kéo cậu vào lòng.
“Hưng, mẹ phải nói với con chuyện này…” – bà nhẹ nhàng bắt đầu, giọng đầy lo âu.
Cậu quay sang nhìn mẹ, đôi mắt trong veo ánh lên nét ngây thơ lẫn chút hoài nghi. Mẹ cậu khẽ thở dài, ánh mắt đượm buồn.
“Mợ con không vui vì nhà đã khó khăn, giờ thêm hai mẹ con mình nữa, mợ lo lắng nhiều hơn. Mẹ không muốn con phải sống khổ như thế này mãi. Mẹ đã quyết định rồi… mẹ sẽ đi làm xa, đi xuất khẩu lao động để kiếm tiền.”
“Đi xa? Xa là đi đâu hả mẹ?” – Hưng giật mình, ánh mắt ngơ ngác. “Con không muốn mẹ đi đâu cả… Con ở đây với mẹ thôi!”
Mẹ cậu nhẹ nhàng xoa đầu, giọng nghẹn lại. “Mẹ cũng không muốn xa con đâu, nhưng mẹ phải làm thế, Hưng à. Mẹ sẽ đi vài năm, kiếm tiền mua đất, xây một ngôi nhà nhỏ cho hai mẹ con mình. Khi đó, mẹ con mình sẽ không phải sống nhờ ai nữa…”
Phần 2 – Những ngày gian khó
Sau khi mẹ đi được vài tháng, cuộc sống của Hưng càng trở nên nặng nề hơn. Một hôm, mợ gọi Hưng vào nhà, gương mặt nghiêm nghị.
— “Hưng, từ ngày mẹ con về đây, nhà cậu mợ thêm phần vất vả. Con biết đấy, gia đình mình không dư dả gì. Thôi thì… con nghỉ học đi, ở nhà trăn trâu giúp cậu mợ việc đồng áng. Học hành nhiều để làm gì, khi nhà mình nghèo thế này?”
Nghe mợ nói, Hưng chỉ im lặng, đôi mắt buồn rười rượi. Cậu biết mình đang ở nhờ, chẳng có quyền phản đối. Thế là Hưng nghỉ học khi mới học lớp hai, lặng lẽ gói ghém sách vở vào một bọc nhỏ. Được ngồi trong lớp học, được viết chữ trên bảng đen – giờ chỉ còn là ký ức.
Từ đó, ngày nào cũng vậy, Hưng dắt trâu lên đồi, cặm cụi theo đàn trâu gặm cỏ. Khi xong việc, cậu lại về nhà, ra đồng phụ giúp cậu mợ cày cấy. Mùa mưa đến, Hưng lội bùn đến tận đầu gối, tay chân dầm nước lạnh buốt. Cậu chịu khó làm việc, không quản nắng mưa, nhưng dường như mợ vẫn không hài lòng.
— “Mày làm ăn kiểu gì mà chậm chạp thế? Cỏ còn sót đầy kìa. Tối nay không xong thì đừng có mà ăn cơm!” – mợ thường tìm cớ để mắng, giọng đầy bực dọc.
Hưng cúi đầu, không dám cãi lại. Cậu ý thức được rằng mình đang sống nhờ nhà cậu mợ, không muốn làm họ khó chịu thêm. Nhưng những lời trách mắng của mợ như mũi dao vô hình, cứa sâu vào lòng cậu bé.
Những buổi tối, khi cả nhà quây quần bên mâm cơm đạm bạc, cậu của Hưng thường ngồi ở góc nhà, tay cầm chén rượu. Ông uống đến say, mặc Hưng và mợ tiếp tục cằn nhằn.
— “Cái nhà này sao mà khổ thế. Nuôi thêm một đứa ăn bám… không biết bao giờ mới đỡ được!”
Cậu bé lặng thinh, tay run run cầm đôi đũa, ăn từng miếng cơm nguội ngắt. Cậu của Hưng dù nghe thấy, nhưng chỉ khẽ nhíu mày, rồi lại nhấp thêm ngụm rượu, chẳng buồn can thiệp.
Những ngày tháng ấy, Hưng học cách kìm nén nỗi buồn. Cậu thầm mong thời gian trôi nhanh hơn, để mẹ trở về. Để hai mẹ con có thể rời khỏi căn nhà chật hẹp này – nơi cậu luôn cảm thấy lạc lõng và cô đơn.
Trong những đêm nằm trên chiếc giường tre ọp ẹp, cậu bé lặng lẽ khóc. Giấc ngủ chập chờn cùng những giấc mơ về mẹ, về một mái ấm thực sự – nơi có tình thương và nụ cười ấm áp.
Gần đây, Hưng thường xuyên bị những cơn đau bụng hành hạ. Ban đầu, cậu chỉ cảm thấy đau âm ỉ. Nhưng càng ngày, cơn đau càng xuất hiện dày đặc hơn. Đôi lúc đau quặn đến mức Hưng phải dừng mọi việc, ôm bụng ngồi thở dốc.
Dù đau đớn, cậu vẫn cố gắng giấu đi. Không dám để cậu mợ biết, vì sợ làm phiền họ, sợ mợ lại mắng.
Một buổi chiều, sau khi dắt trâu về chuồng và hoàn thành công việc ngoài đồng, Hưng thấy bụng đau quặn hơn mọi ngày. Cậu ôm bụng, khuôn mặt tái nhợt, bước vào nhà với đôi chân run rẩy. Nhìn thấy mợ đang lúi húi trong bếp, Hưng lấy hết can đảm, rụt rè tiến lại gần.
— “Mợ ơi…”
Mợ vẫn bận rộn xếp chồng bát đĩa, không ngẩng lên.
— “Gì nữa?”
Giọng Hưng nhỏ xíu, run run.
— “Dạo này… cháu hay bị đau bụng lắm. Đau suốt ngày… cháu lo quá, mợ ạ.”
Nghe vậy, mợ quay phát lại, mắt liếc nhanh từ đầu đến chân cậu bé, rồi nói ngay:
— “Chắc mày đi chăn trâu thấy gì ăn nấy, toàn ăn bậy bạ thì nó đau bụng chứ sao!”
Hưng lắc đầu, vội vàng giải thích:
— “Cháu không ăn gì đâu mợ…”
— “Thôi! Mày đừng cãi!” – mợ ngắt lời, giọng chát chúa. – “Nhà này đã nghèo rớt mùng tơi, tiền ăn còn không đủ, lấy đâu ra mà khám bệnh với thuốc men. Mày đau thì tự chịu! Đừng có làm phiền người khác!”
Nghe những lời ấy, Hưng chỉ biết cúi đầu, lòng đau như cắt. Cậu cố nén nước mắt, khẽ đáp:
— “Dạ… cháu hiểu rồi.”
Rồi lặng lẽ bước ra khỏi bếp. Bên ngoài trời đã nhá nhem tối, gió lạnh thổi ù ù qua những tấm vách tranh lỗ chỗ. Hưng ngồi thu mình trong góc hiên, đôi tay gầy gò ôm lấy bụng. Cơn đau lại trào lên, nhưng cậu chỉ biết cắn chặt môi, để không bật ra tiếng rên rỉ. Nước mắt lặng lẽ rơi trên gương mặt gầy guộc. Nhưng Hưng vội đưa tay quệt đi, sợ mợ nhìn thấy lại mắng thêm.
Đêm đó, cơn đau kéo dài hơn bình thường. Hưng nằm co ro trên chiếc chiếu rách, cố nén tiếng khóc để không làm phiền cậu mợ. Cậu nhớ mẹ da diết, hình dung gương mặt hiền từ của mẹ, những lần mẹ xoa đầu an ủi khi cậu bị đau ốm. Trong lòng thầm gọi:
— “Mẹ ơi… con đau lắm… mẹ ở đâu rồi? Sao lâu về thế hả mẹ…”
Nhưng chỉ có tiếng gió rít qua khe cửa đáp lại.
Phần 3 – Người mẹ trở về
Khoảng một tuần sau đêm Hưng ôm bụng khóc lặng trong căn nhà lạnh lẽo, một buổi chiều chạng vạng, có tiếng gọi ngoài cổng:
— “Hưng ơi! Mẹ về rồi!”
Tiếng mẹ khiến cậu bé bàng hoàng. Hưng đang nhóm bếp thì vội buông củi, chạy ra cửa. Trước mắt cậu là dáng người gầy gò, mái tóc xơ xác, khuôn mặt rám nắng nhưng ánh mắt vẫn dịu dàng quen thuộc.
— “Mẹ!” – Hưng thốt lên, rồi lao đến ôm chặt lấy mẹ, nước mắt tuôn ra không kìm nổi. Cậu nghẹn ngào: – “Mẹ đi lâu quá… con nhớ mẹ lắm…”
Người mẹ cũng ôm con vào lòng, đôi mắt đỏ hoe. Bà vỗ về con, giọng nghèn nghẹn:
— “Mẹ xin lỗi… mẹ cũng nhớ con lắm. Nhưng mẹ phải làm cho xong mấy việc trong đó mới có tiền…”
Nhìn con trai gầy rộc, da sạm nắng, gò má hốc hác, bà bỗng thấy nhói lòng.
Sau khi chào hỏi cậu mợ lấy lệ, người mẹ dắt Hưng ra một góc sân vắng. Bà ngồi xuống bên con, nhẹ nhàng hỏi:
— “Dạo này con có ăn uống được không? Học hành thế nào rồi?”
Nghe đến chữ “học”, Hưng cúi đầu, im lặng. Một lúc sau, cậu mới lí nhí:
— “Con… con nghỉ học rồi mẹ ạ.”
— “Sao lại nghỉ?” – người mẹ tròn mắt.
— “Mợ bảo nhà mình nghèo, không có tiền lo cho con đi học… nên… con nghỉ để đi chăn trâu, làm việc giúp cậu mợ…”
Người mẹ lặng người, bàn tay nắm chặt thành nắm đấm. Bà nhìn con, thấy quần áo cũ sờn vai, bàn tay chai sạn, mắt thâm quầng vì mất ngủ và thiếu thốn.
— “Con bị ốm à? Sao gầy thế này?” – bà lo lắng, tay sờ trán con.
Hưng khẽ lắc đầu, nhưng rồi không giấu nổi, khẽ nói:
— “Con… con hay đau bụng lắm mẹ ơi. Nhất là buổi chiều. Nhưng con không dám nói nhiều… sợ mợ mắng…”
Nghe đến đó, mắt người mẹ long lên. Bà đứng dậy, quay vào nhà, mặt nghiêm lại:
— “Tôi xin lỗi, nhưng tôi không thể để con tôi sống ở đây nữa. Từ giờ tôi sẽ đưa cháu về quê ngoại, tôi sẽ lo cho nó, dù có phải đi làm thuê cực khổ cỡ nào.”
Cậu của Hưng chỉ lặng im, còn mợ thì xẵng giọng:
— “Bà muốn đưa đi thì đưa, nhưng nhớ dặn nó đừng có quay lại đây ăn bám nữa!”
Người mẹ không đáp, chỉ kéo tay con, lặng lẽ rời khỏi căn nhà đã không còn là mái ấm.
Trên đường về quê, hai mẹ con đi bộ hàng chục cây số. Hưng vừa đi vừa kể cho mẹ nghe về những ngày chăn trâu, những trận mắng nhiếc, những buổi chiều nằm co ro chịu đau một mình. Người mẹ vừa nghe vừa cắn răng nén nước mắt. Bà tự nhủ: “Dù có cực khổ thế nào, cũng không để con phải sống thiếu tình thương thêm một ngày nào nữa…”
Về đến quê ngoại – một làng nhỏ yên bình giữa vùng núi – bà bắt đầu xin việc làm thuê. Hưng cũng được mẹ cho đi khám bệnh ở trạm y tế. Bác sĩ bảo cậu bị viêm ruột, có thể do ăn uống không đủ chất và lao động quá sức. Tuy không nghiêm trọng nếu chữa kịp, nhưng nếu để lâu thì nguy hiểm.
Người mẹ bần thần cả đêm sau khi nghe tin, rồi hôm sau bán hết ít vàng cưới còn giữ được, lo thuốc thang cho con. Nhìn mẹ cặm cụi nấu cháo, bón từng muỗng nhỏ cho mình, Hưng cảm thấy tim ấm lên. Những cơn đau dần lùi lại, thay vào đó là cảm giác bình yên – thứ mà cậu đã đánh mất suốt một năm qua.
Một hôm, khi Hưng đã khỏe lại, mẹ nhẹ nhàng nói:
— “Con có muốn đi học lại không?”
Hưng ngước nhìn mẹ, mắt sáng lên:
— “Mẹ… mẹ cho con học lại thật ạ?”
— “Ừ. Mẹ sẽ làm thêm buổi tối, làm thuê cũng được. Miễn là con được học. Mẹ không muốn con chịu thiệt thòi nữa.”
Hưng nhào đến ôm lấy mẹ. Trong lòng cậu, một niềm tin mới dần lớn lên: Cuộc sống có thể còn gian khổ, nhưng khi có mẹ bên cạnh, mọi nỗi đau đều có thể vượt qua.
Phần cuối – Những mùa hoa nở lại
Năm tháng trôi qua, cuộc sống nơi quê ngoại vẫn không khá hơn là bao. Mẹ Hưng làm thuê khắp nơi: khi thì nhổ cỏ thuê ngoài đồng, lúc lại đi rửa bát cho quán ăn dưới phố huyện. Đôi tay bà chai cứng, lưng ngày càng còng xuống, nhưng mỗi lần về nhà, thấy con ngồi bên bàn học với ánh đèn dầu leo lét, bà lại mỉm cười – một nụ cười vừa mệt mỏi, vừa mãn nguyện.
Hưng không phụ lòng mẹ. Cậu học ngày học đêm, lúc rảnh còn đi bắt cá, hái rau rừng, đỡ đần việc nhà. Những năm cấp hai, cậu luôn đứng nhất lớp, được thầy cô quý mến. Cả làng nghèo đều biết đến cậu bé “Hưng học giỏi”, và ai cũng lắc đầu cảm phục khi nghe câu chuyện của hai mẹ con.
Lên cấp ba, Hưng phải đạp xe mười cây số đến trường. Những ngày mưa, đường trơn lầy lội, có hôm ngã dúi dụi giữa ruộng. Nhưng chưa một lần cậu bỏ học. Có lần, cô giáo chủ nhiệm lặng người khi thấy Hưng đến lớp trong chiếc áo mưa rách, chân lấm đầy bùn nhưng mắt vẫn sáng rực, tay ôm chặt cuốn vở không để ướt một trang nào.
Năm cuối cấp ba, Hưng nộp hồ sơ thi đại học Sư phạm Hà Nội – đơn giản vì cậu muốn dạy học, muốn trở thành người thầy như những người từng thắp sáng tuổi thơ cậu.
Ngày nhận giấy báo đậu đại học, Hưng chạy như bay về nhà. Mẹ đang phơi quần áo sau vườn, nghe con gọi liền quay lại. Hưng chìa tờ giấy ra, nước mắt lưng tròng:
— “Con đậu rồi, mẹ ơi!”
Người mẹ sững lại, rồi òa khóc. Bà không nói gì, chỉ ôm lấy con, tay run run vuốt mái tóc cháy nắng của cậu. Bao năm gian khổ, chỉ để đổi lấy một ngày như thế này.
Những năm sinh viên ở Hà Nội cũng không dễ dàng gì. Hưng vừa học vừa làm thêm, từ bưng bê quán phở đến phát tờ rơi ngoài đường. Mỗi lần về quê, cậu vẫn mua được cho mẹ chút quà – khi thì đôi dép mới, lúc là chiếc khăn len cho mùa đông. Người mẹ không đòi hỏi gì, chỉ cần biết con vẫn kiên cường sống và học tử tế.
Sau khi ra trường, Hưng xin được về dạy ở một trường cấp hai gần quê. Ngày đầu tiên đứng lớp, nhìn đám học trò lấm lem bùn đất, Hưng như thấy mình năm nào. Cậu mỉm cười, cất giọng trầm ấm:
— “Chào các em. Thầy là Hưng.”
Từ đó, ở làng quê nhỏ ấy, có một người thầy vẫn đi bộ đến trường mỗi sáng, vẫn tự tay lau bảng, sửa từng cây bút cho học trò nghèo. Người ta thường thấy thầy ngồi dưới gốc cây phượng, kể chuyện cho lũ học trò: về một cậu bé từng bị bỏ rơi, từng đau đớn, từng tưởng không còn tương lai… nhưng nhờ có mẹ, nhờ có nghị lực, đã đứng dậy và đi tiếp.
Và những mùa hoa phượng sau đó, nơi mái trường cũ, vẫn đỏ rực như những vết thương cũ đã lành, như những ước mơ đã nở hoa.
