Trên chiếc xe khách cũ kỹ, bà Thoa ngồi cạnh con trai, tay ôm chặt chiếc túi xách đựng một triệu đồng tiền mới cứng – số tiền mà bà chuẩn bị để đi “dạm ngõ” cho con dâu tương lai. Khuôn mặt bà đầy vẻ kiêu hãnh.– Con à, mẹ nói rồi, nhà người ta nghèo thì cũng phải biết thân biết phận. Mình mang tiền mới, sạch sẽ, để họ thấy nhà mình có điều kiện, khỏi khinh thường.Tuấn – con trai bà, chỉ mỉm cười, không đáp. Anh biết tính mẹ, vốn trọng hình thức và hay để ý đến miệng đời. Nhưng trong lòng anh, Hương – cô gái mà anh yêu – không hề tầm thường.
Tuấn là kỹ sư làm việc tại thành phố, còn Hương – cô gái quê miền trung du – chỉ học hết cấp ba, ở nhà nuôi bò, trồng rau phụ giúp cha mẹ. Anh gặp cô trong một chuyến đi khảo sát vùng nguyên liệu cho công ty. Ấn tượng đầu tiên là đôi bàn tay chai sạn, ánh mắt trong veo và nụ cười hiền lành. Cô không son phấn, không váy áo lòe loẹt, chỉ là cô gái quê mộc mạc, nhưng có cái gì đó khiến anh thấy bình yên đến lạ.
Sau gần một năm quen biết, Tuấn quyết định đưa mẹ về ra mắt. Anh tin rằng, chỉ cần gặp Hương, mẹ sẽ hiểu và quý cô như anh. Nhưng anh đã nhầm.
Chiếc xe dừng trước ngôi nhà nhỏ nằm giữa cánh đồng xanh mướt. Ngôi nhà ngói cũ kỹ, sân có mấy chum nước, góc vườn là chuồng bò với mấy con đang nhai cỏ. Hương chạy ra đón, tay còn vương cọng rơm.
– Cháu chào bác ạ! Mời bác vào nhà chơi, đường xa vất vả rồi!
Giọng cô nhẹ nhàng, lễ phép, ánh mắt ánh lên sự chân thành. Nhưng vừa bước vào sân, bà Thoa đã khẽ nhăn mặt khi nhìn thấy đôi dép dính bùn, mùi phân bò thoang thoảng trong gió.
– Ờ… nhà cháu làm nông à? – bà hỏi, giọng pha chút xa cách.– Dạ, bố mẹ cháu nuôi bò sữa, với trồng rau sạch để bán.
Bà Thoa ngó quanh, lẩm bẩm:– Nghề này cực lắm, mà chắc thu nhập chẳng bao nhiêu đâu nhỉ.
Hương vẫn giữ nụ cười, rót nước mời khách. Bố mẹ cô vui mừng, mang hết những gì có trong nhà ra mời: bát chè đậu, đĩa chuối chín, thêm dăm miếng bánh đa.Bà Thoa cầm chén nước, nhấp môi một ngụm rồi đặt xuống bàn, thở dài:– Ừm, giản dị thật.
Tuấn thấy khó xử, khẽ liếc mẹ ra hiệu. Nhưng bà vẫn thản nhiên, như thể đang đi xem nhà ai đó, chứ không phải đến dạm ngõ.
Sau ít phút chuyện trò, bà Thoa lấy trong túi ra phong bì, đặt xuống bàn:– Nhà tôi có chút lễ gọi là. Một triệu thôi, coi như tiền trà nước. Sang tháng, nếu hai đứa hợp, thì tính tiếp.
Bố Hương ngập ngừng, không dám nhận. Mẹ Hương cười hiền:– Bác làm khách quý quá, một triệu nhiều lắm rồi ạ. Nhưng quan trọng là hai cháu nó thương nhau, chứ của cải thì có nghĩa lý gì đâu.
Câu nói ấy khiến bà Thoa cau mày. Trong đầu bà vang lên tiếng cười của đám bạn ở phố: “Thằng Tuấn lấy con nhà quê à? Mẹ nó chịu được không?” – bà nuốt giận, đứng dậy:– Ừ, thôi tôi cũng phải về kẻo muộn. Chuyện hôn sự còn phải suy nghĩ thêm.
Hương cúi đầu tiễn khách, nụ cười nhạt dần trên môi. Còn Tuấn, tim như có đá đè, không biết nên nói gì để cứu vãn tình hình.
Trên đường về, bà Thoa lắc đầu thở dài:– Con trai à, mẹ nói thật, con gái nhà ấy nghèo quá. Nhà chẳng có nổi cái ghế tử tế, ăn nói thì chất phác nhưng quê mùa lắm. Con thử nghĩ xem, cưới về, mẹ con mình ra mắt họ hàng thế nào?
Tuấn kiên nhẫn:– Mẹ, con chỉ cần người vợ biết sống, biết thương chồng. Con không quan trọng sang hèn.– Con còn trẻ, chưa hiểu đời! – bà gắt – Nghèo thì kéo theo trăm thứ khổ. Cả đời mẹ lam lũ, giờ chỉ mong con có cuộc sống đủ đầy. Mẹ không đồng ý đâu!
Tuấn cắn môi, im lặng. Anh hiểu, mình khó có thể lay chuyển mẹ. Nhưng tình cảm dành cho Hương thì không gì dập tắt nổi.
Từ hôm đó, anh ít về nhà hơn, chỉ âm thầm giúp Hương trong công việc. Mỗi cuối tuần, anh lại chạy xe 70 cây số về nông trại nhỏ, phụ cô quét chuồng, trồng cỏ, chăm bò. Hai người không cần nói nhiều, chỉ cần nhìn nhau là đủ hiểu.
Nhưng chuyện chẳng giấu được lâu. Một lần, bà Thoa phát hiện con trai vẫn lén lút về thăm Hương. Bà tức giận đến mức đến tận nơi để “nói chuyện cho ra lẽ”.
Bà tìm đến giữa trưa, khi Hương đang hì hục kéo rơm cho bò ăn. Nhìn thấy bà, Hương vội chạy lại chào:– Dạ, bác đến chơi ạ?– Tôi đến để nói thẳng! – bà Thoa lạnh lùng – Cô đừng bám lấy con trai tôi nữa. Nhà tôi không thể có con dâu nghèo rớt mồng tơi như cô được.
Hương chết lặng. Nước mắt lưng tròng, cô vẫn cố giữ lễ:– Cháu xin lỗi nếu làm bác phiền lòng. Nhưng cháu và anh Tuấn thật lòng thương nhau, không vì tiền hay địa vị gì đâu ạ.
– Cô nói hay nhỉ! – bà Thoa cười khẩy – Đàn bà nghèo mà nói không cần tiền thì chỉ là giả tạo thôi. Cô buông tha cho con tôi đi, coi như phúc cho nhà cô rồi.
Bà quay lưng bỏ đi, để lại Hương đứng giữa sân, đôi bàn tay nắm chặt đến bật máu.
Tối hôm đó, cô gọi cho Tuấn, giọng nghẹn ngào:– Anh đừng tìm em nữa. Mẹ anh nói đúng, em không xứng với anh. Em muốn anh được yên ổn.
Nói rồi cô tắt máy, biến mất khỏi cuộc đời anh.
Ba năm trôi qua.Tuấn giờ đã là trưởng phòng kỹ thuật, công việc ổn định, nhà cửa khang trang. Nhưng trái tim anh vẫn trống trải. Nhiều cô gái đến rồi đi, chẳng ai khiến anh rung động như Hương.
Một ngày, công ty anh ký hợp đồng cung cấp vật liệu xây dựng cho một trang trại bò sữa lớn ở miền núi. Khi anh cầm hồ sơ lên xem, tim anh khựng lại: “Chủ đầu tư: Nguyễn Thị Hương – Trang trại Hương Đồng Xanh.”
Tên ấy, anh không thể nào quên.
Ngày anh đến công trình, giữa cánh đồng xanh mướt, hiện ra khu trang trại hiện đại với hàng trăm con bò, máy móc vận hành tự động. Người phụ nữ đang đứng chỉ đạo nhóm công nhân quay lại – chính là Hương.
Cô khác xưa nhiều lắm. Vẫn là khuôn mặt ấy, nhưng ánh mắt kiên định, dáng vẻ tự tin. Tuấn nghẹn lời:– Hương… là em thật sao?– Anh Tuấn… Lâu lắm rồi mới gặp.
Hai người lặng nhìn nhau, không nói nên lời.
Hương kể, sau khi chia tay, cô đã quyết tâm làm lại từ đầu. Cô tham gia các khóa học chăn nuôi, vay vốn, rồi mở rộng đàn bò. Nhờ chăm chỉ và uy tín, cô được doanh nghiệp thu mua sữa hỗ trợ. Giờ, cô là một trong những hộ sản xuất lớn nhất vùng.
Tuấn lặng người. Anh vừa tự hào, vừa ân hận.
Một tháng sau, anh đưa mẹ đến công trình giám sát. Khi đi ngang qua nông trại, anh bảo:– Mẹ, con đưa mẹ đến gặp người quen.
Khi bước vào, bà Thoa sững sờ. Trước mắt bà là trang trại sạch sẽ, hiện đại, nhân công làm việc tấp nập. Bên hiên, Hương đang đón khách, vẫn nụ cười hiền hậu như ngày nào.
– Dạ, cháu chào bác. Không ngờ lại có dịp gặp lại. Mời bác vào uống nước ạ.
Bà Thoa lúng túng:– Cái này… là của cháu hết sao?– Dạ, nhờ mọi người giúp đỡ, cháu cũng tạm đủ ăn đủ mặc thôi ạ.
Hương rót trà, tay run nhẹ nhưng vẫn giữ phong thái bình tĩnh. Bà Thoa ngồi xuống, nhìn quanh, không dám tin mắt mình. Tất cả những gì bà từng chê bai nay lại là thành quả của chính cô gái mà bà từng khinh thường.
– Bác… xin lỗi cháu. Hồi đó bác hồ đồ, nói nhiều lời không phải.– Bác đừng nói vậy ạ. Nếu không có những lời ấy, có lẽ cháu chẳng có động lực để cố gắng đến hôm nay.
Bà Thoa nghẹn ngào, nước mắt rơi trên tay.
Vài tháng sau, lễ cưới của Hương và Tuấn được tổ chức ngay tại nông trại. Giữa đồng cỏ mênh mông, tiếng nhạc vui tươi vang lên. Hàng xóm, công nhân đều chúc phúc.
Bà Thoa tự tay trao cho con dâu một chiếc phong bì, nói trong nước mắt:– Ngày xưa bác mang 1 triệu đi dạm ngõ, nghĩ mình ban ơn cho người ta. Giờ bác mới hiểu, có những người tuy nghèo vật chất, nhưng giàu lòng hơn cả kho báu.
Hương nắm tay bà, cười hiền:– Mẹ à, con chỉ mong cả nhà mình luôn thương nhau. Giàu nghèo rồi cũng qua, chỉ có tình người là ở lại mãi.
Gió chiều lộng qua, nắng vàng trải dài trên đồng cỏ. Giữa tiếng bò kêu, tiếng cười nói, có ai đó khẽ lau giọt nước mắt nơi khóe miệng – giọt nước mắt của sự thức tỉnh, của lòng bao dung và của tình yêu thật sự.
Đừng vội khinh thường người khác chỉ vì họ nghèo hôm nay, vì giá trị thật của con người không nằm ở tiền bạc, mà ở nghị lực, lòng tự trọng và nhân cách.Một triệu mang đi dạm ngõ tưởng là “cho”, hóa ra lại là bài học đắt giá cho người “mang đi”.
